ناباروری
ناباروری به معنای باردار نشدن پس از انجام رابطه جنسی محافظت نشده مککر در طول حداقل یکسال است.
ناباروری ممکن است نتیجه مشکلی در شما یا شریک شما یا ترکیبی از فاکتور هایی باشد که از بارداری جلوگیری می کند. خوشبختانه راه های درمان امن و موثر زیادی وجود دارند که احتمال بارداری شما را بطور قابل توجهی افزایش می دهند.
علائم
باردار نشدن نشانه اصلی ناباروری است
نشانه‌ی اصلی ناباروری، باردار نشدن است. ممکن است نشانه های دیگری وجود نداشته باشد. در برخی موارد بانوان مبتلا به ناباروری ممکن است عادات ماهیانه نامنظم داشته یا اصلا عادت ماهیانه نداشته باشند. در برخی موارد مردان مبتلا به ناباروری ممکن است نشانه های مشکلات هورمونی مانند تغییرات در رشد مو و عملکرد های جنسی داشته باشند.
اکثر زوجین با درمان یا بدون درمان سرانجام باردار می شوند.
ریسک فاکتور ها
بسیاری از ریسک فاکتور ها برای ناباروری مردان و بانوان مشابه است. این ها شامل موارد زیر میشود:
- سن : باروری بانوان با افزایش سن به خصوص در میانه 30 سالگی به آرامی و پس از سن 37 سالگی به سرعت کاهش میابد. ناباروری در بانوان مسن تر معمولا بخاطر تعداد و کیفیت پایینتر تخمک ها است و همچنین می تواند بخاطر مشکلات پزشکی که بر روی باروری تاثیر دارد باشد. مردان بالای سن 40 سالگی کمتر از مردان جوان تر بارور هستند.
- مصرف دخانیات : سیگار کشیدن هر یک از زوجین می تواند احتمال بارداری را کاهش دهد. سقط جنین در بانوان سیگاری رایجتر است. سیگار کشیدن می تواند احتمال اختلال در نعوظ و تعداد کم اسپرم در مردان را افزایش دهد.
- مصرف نوشیدنی های الکلی : هر میزان از مصرف الکل در بارداری برای بانوان خطرناک است. نوشیدنی های الکلی ممکن است باعث ناباروری شوند. در مردان مصرف زیاد نوشیدنی های الکلی می تواند تعداد و تحرک اسپرم را کاهش دهد.
- داشتن وزن زیاد : سبک زندگی غیر فعال و اضافه وزن می تواند احتمال باروری را کاهش دهد. برای مردان تعداد اسپرم ممکن است با وزن زیاد تحت تاثیر قرار گیرد.
- کمبود وزن : بانوانی که در خطر مشکلات ناباروری هستند شامل آنهایی می شوند که اختلالات اشتها مانند بی اشتهایی یا بولیمیا دارند و آنهایی که رژیم غذایی محدود یا با کالری کم دارند.
- مشکلات وابسته به ورزش : ورزش نکردن به چاقی کمک کرده و خود احتمال ناباروری را افزایش می دهد. در موارد کمی مشکلات تخمک گزاری ممکن است با ورزش های سخت و شدید در بانوانی که اضافه وزن ندارد مرتبط باشد.
مصرف دخانیات احتمال ناباروری را افزایش می دهد
علت ابتلا
تمامی قدم های لازم در دروان تخمک گذاری و لقاح باید به درستی و به ترتیب برداشته شوند تا بارداری رخ دهد. در برخی موارد مشکلاتی که منجر به ناباروری در زوجین می شوند مادرزادی بوده و در برخی موارد مادرزادی نیست.
دلیل ناباروری می تواند در یک یا هر دو طرف مشاهده شود. در برخی موارد هیچ دلیلی پیدا نمی شود.
دلایل ناباروری در بانوان
دلایل ناباروری در زنان ممکن است شامل موارد زیر شود :
- مشکلات تخمک گذاری که رهایی تخمک از تخمدان را تحت تاثیر قرار می دهد. این موارد شامل مشکلات هورمونی مثل سندرم تخمدان پلی کیستیک است. هیپرپرولاکتینمی، عارضه ایی که در آن شما بیش از حد پرولاکتین دارید -هرمونی که تولید شیر در پستان را تحریک می کند، ممکن است با تخمک گزاری تداخل ایجاد کند. همچنین داشتن هورمون تیروئد بیش از حد (پرکاری تیروئید) و داشتن هورمون تیروئید کمتر از حد معمول (کم کاری تیروئید) می تواند در عادات ماهیانه اختلال ایجاد کرده یا باعث ناباروری شود.
- موارد غیرعادی در رحم یا دهانه رحم که شامل موارد غیرعادی دهانه رحم، پولیپ در رحم یا شکل غیرعادی رحم می شود. تومور های غیرسرطانی (خوشخیم) در دیوراه رحم (فیبروم رحم) ممکن است بوسیله انسداد لوله های فالوپ یا جلوگیری از کاشت تخمک در رحم، باعث ناباروری شوند.
- آسیب یا انسداد لوله فالوپ که در برخی موارد منشا آن التهاب لوله فالوپ (سالپنژیت) است. این عارضه می تواند منجر به بیماری التهابی لگن شود که معمولا در اثر عفونت مقاربتی، اندومتریوز یا چسبندگی ها رخ می دهد.
- اندومتریوز زمانی رخ می دهد که بافت آندومتر بیرون از رحم رشد می کند، که ممکن است عملکرد های تخمدان ها، رحم و لوله های فالوپ را تحت تاثیر قرار دهد.
- نارسایی اولیه تخمدان (یائسگی زودرس) یعنی زمانی که تخمدان ها کار خود را متوقف کرده و عادات ماهانه قبل از سن 40 سالگی پایان می یابد. با اینکه دلیل این عارضه معمولا نامعلوم است، برخی از عوامل مانند بیماری های سیستم ایمنی، برخی عارضه های ژنتیکی مانند سندروم ترنر، ابتلا به سندرم X شکننده و دریافت پرتودرمانی و شیمی درمانی، مرتبط با یائسگی زودرس هستند.
- چسبندپی های لگنی تعدادی از بافت های ضخیم شده که اعضا را به هم متصل می کنند می تواند پس از عفونت لگنی، آماس آپاندیس، اندومتریوز یا جراحی شکمی یا لگنی رخ دهند.
- سرطان و درمان آن برخی از سرطان ها، مخصوصا سرطان های اندام تولید مثلی معمولا باروری را مختل می کنند. هم پرتودرمانی و هم شیمی درمانی ممکن است باروری را تحت تاثیر قرار دهد.
دلایل ناباروری در مردان
این دلایل ممکن است شامل :
- عملکرد یا تولید اسپرم غیرعادی باشد که منشا آن می تواند بیضه‌ی نزول نکرده، نقایص ژنتیکی، مشکلات پزشکی مانند دیابت یا عفونت هایی از جمله کلامیدیا، سوزاک، اوریون یا اچ آی وی (HIV) باشد. بزرگ شدن ورید های بیضه ها (واریکوسل) نیز می تواند در کیفیت اسپرم تاثیر بگذارد.
- اخلال در تحویل اسپرم باشد که منشا آن مشکلات جنسی مانند انزال زودرس، برخی از بیماری های ژنتیکی مانند فیبروز سیستیک، مشکلات ساختاری مانند انسداد در بیضه ها یا آسیب به اندام های تولید مثلی است.
- قرارگیری بیش از حد در معرض برخی عوامل محیطی مانند آفت کش ها و دیگر مواد شیمایی و تشعشعات. سیگار کشیدن، مصرف مواد مخدر، نوشیدنی های الکلی، استروئیدهای آنابولیک، و مصرف داروی برای درمان عفونت های باکتریایی، فشار خون بالا و افسردگی نیز می تواند منجر به ناباروری شود. قرار گرفتن در معرض گرما مانند سونا یا جکوزی بصورت مکرر می تواند دمای بدن را بالا برده و ممکن است در تولید اسپرم تداخل ایجاد کند.
- آسیب مرتبط با سرطان و درمان آن که شامل تشعشعات یا شیمی درمانی می شود. درمان سرطان می تواند ایجاد اسپرم را مختل و در برخی موارد کاملا متوقف کند.
تشخیص
قبل از آزمایش ناباروری، پزشک سعی می کند عادات جنسی شما را متوجه شده و ممکن است توصیه هایی در مورد افزایش احتمال باردار شدن ارائه دهد. در برخی از زوجین نابارور، هیچ دلیل خاصی برای ناباروی یافت نمی شود (بارداری غیر قابل توضیح).
ارزیابی ناباروری می تواند پر هزینه باشد و برخی از مراحل آن شامل آزمایش های ناخوشایند است. برخی از بیمه ها ممکن است هزینه درمان ناباروری را پوشش ندهند. در نهایت بعد از انجام همه آزمایشات هم باردار شدن قطعی نیست.
آزمایشات برای آقایان
بارداری مردان نیازمند است که بیضه ها تعداد کافی اسپرم سالم تولید کنند و آن اسپرم بصورت موثر به داخل واژن وارد شود و به تخمک برسد. آزمایشات در نظر گرفته شده برای ناباروری مردان سعی دارند که هر یک از عوامل ذکر شده را ارزیابی کنند.
شما ممکن است تحت معاینات فیزیکی که شامل معاینه دستگاه تناسلی می شود قرار گیرید. آزمایشات باروری خاص ممکن است شامل موارد زیر شود :
- ارزیابی منی : پزشک شما ممکن است یک یا چند نمونه منی درخواست کند. منی شما ارزیابی آزمایشگاهی می شود. در برخی موارد ادرار شما از نظر وجود منی آزمایش می شود.
- آزمایش هورمونی : شما ممکن است آزمایش خون دهید تا سطوح تستوسترون و دیگر هورمون های مذکر شما ارزیابی شود.
- آزمایش ژنتیکی : آزمایش ژنتیکی ممکن است برای وجود عارضه های ژنتیکی که ممکن است باعث ناباروری شود انجام می شود.
- نمونه برداری بیضه : در برخی از موارد، ممکن است نمونه برداری بیضه انجام شود تا موارد غیرعادی که باعث ناباروری می شود شناسایی شده و یا برداشت اسپرم برای تکنیک های تولید مثل مانند لقاح آزمایشگاهی انجام شود.
- تصویربرداری : در برخی از موارد، روش های تصویربرداری مانند ام آر آی مغز، سونوگرافی ترانس رکتال یا بیضه یا تست واس دفرانس (وازوگرافی) ممکن است انجام شود.
- دیگر آزمایش های تخصصی : در موارد نادر، دیگر آزمایشاتی برای ارزیابی کیفیت اسپرم مانند ارزیابی نمونه منی برای موارد غیرعادی دی ان ای (DNA) انجام می شود.
آزمایشات برای بانوان
باروری بانوان به رها شدن تخمک های سالم از تخمدان ها بستگی دارد. دستگاه تناسلی باید به تخمک اجازه عبور از لوله های فالوپ و همراه شدن آن با اسپرم برای لقاح را بدهد. تخمک بارور شده باید به رحم حرکت کرده و در دیواره آن خود را جای دهد. آزمایشات ناباروری بانوان سعی می کند اختلال در عوامل ذکر شده را پیدا کند.
شما ممکن است معاینه فیزیکی که شامل معاینه بانوان نیز می شود داشته باشید. آزمایشات تخصصی باروری ممکن است شامل موارد زیر شود :
- آزمایش تخمک گزاری : آزمایش خونی انجام می شود تا سطوح هورمون ها از نظر اینکه شما تخمک گزاری انجام می دهید یا نه بررسی شود.
- هیستروسالپنگوگرافی : هیستروسالپنگوگرافی وضعیت رحم و لوله های فالوپ شما را ارزیابی می کند و به دنبال انسداد یا دیگر مشکلات می گردد. کنتراست (ماده حاجب) وارد رحم شما شده و رادیولوژی برای عادی بودن حفره رحمی و مشاهده خروج مایع از لوله های فالوپ انجام می شود.
- آزمایش ذخیره تخمدان : این آزمایش به ارزیابی کیفیت تحمک های آماده برای تخمک گزاری کمک می کند. این روش معمولا با آزمایش هورمونی در ابتدای عادت ماهیانه انجام می شود.
- دیگر آزمایشات هورمونی : دیگر آزمایشات هورمونی سطوح هورمون های تخمک گزاری و همچنین هورمون های غده هیپوفیز که پروسه تولید مثل را کنترل می کند، ارزیابی می کنند.
- تصویربرداری : سونوگرافی لگن به دنبال بیماری های رحمی و تخمدان می گردد. در برخی موارد سونوهیستروگرام برای مشاهده جزییات داخل رحم که در سونوگرافی عادی قابل مشاهد نیست انجام می شود.
بسته به وضعیت شما، در موارد نادر ممکن است آزمایشات شامل موارد زیر شود :
- هیستروسکوپی : بسته به علائم شما ممکن است پزشک هیستروسکوپی درخواست کند تا بیماری های رحمی را پیدا کند. در این روش پزشک ابزاری نازک و چراغ قوه دار را از طریق دهانه رحم وارد رحم کرده و به دنبال هر نوع مورد غیرعادی می گردد.
- لاپاراسکوپی : این جراحی کم تهاجمی شامل ایجاد برشی کوچک زیر ناف و وارد کردن یک ابزار تصویربرداری برای معاینه لوله های فالوپ، تخمدان ها و رحم می شود. لاپاراسکوپی ممکن است اندومتریوز، پارگی ها، انسداد ها یا موارد غیرعادی لوله های فالوپ و مشکلات تخمدان ها و رحم را نشان می دهد.
درمان
لقاح آزمایشگاهی یکی از راه های درمانی ناباروری است
درمان ناباروری بستگی به موارد زیر دارد:
- علت ناباروری چیست
- چه مدت نابارور بودید
- سن شما و شریک شما چقدر است
- ترجیحات شخصی
در برخی موارد ناباروی قابل درمان نیست.
در برخی موارد که بارداری به خودی خود اتفاق نمیافتد، زوجین ممکن است در برخی موارد بارداری را از طریق فناوری کمک باروری انجام دهند. درمان ناباروری ممکن است دربرگیرنده‌ی تعهدات مالی، فیزیکی، روانی و زمانی قابل توجهی شود.
درمان برای مردان
درمان مردان برای مشکلات جامع جنسی یا وجود نداشتن اسپرم سالم ممکن است شامل موارد زیر شود :
- تغییر فاکتورهای سبک زندگی : بهبود سبک زندگی و برخی از رفتار ها مانند مصرف نکردن برخی از داروها، کاهش یا قطع کردن مصرف موارد ناسالم، می تواند احتمال بارداری را افزایش دهد. تناوب و کیفیت مقاربت، ورزش منظم و بهبود فاکتور هایی که می توانند بر باروری تاثیر منفی بگزارند، می تواند احتمال بارداری با بهبود دهد.
- داروها : برخی از داروها ممکن است تعداد اسپرم و احتمال بارداری موفق را بهبود دهند. این دارو ها ممکن است عملکرد بیضوی مانند ایجاد و کیفیت اسپرم را بهبود دهند.
- جراحی : در برخی از موارد، جراحی ممکن است انسداد اسپرم را معکوس کرده و قدرت باروری را بازگرداند. در موارد دیگر، اصلاح واریکوسل ممکن است احتمال کلی بارداری را افزایش دهد.
- بازیابی اسپرم : این تکنیک ها زمانی انجام می شوند که در انزال مشکلی وجود داشته باشد یا هیچ اسپرمی در مایع خارج شده وجود نداشته باشد. همچنین ممکن است در مواردی که تکنیک های کمک باروری برنامه ریزی شده اند و تعداد اسپرم کمی غیرعادی است، استفاده شوند.
درمان برای بانوان
برخی از بانوان نیازمند یک یا دو مورد درمانی برای بهبود باروری هستند. دیگر بانوان ممکن است نیازمند چندین نوع مختلف از درمان برای رسیدن به بارداری باشند.
- شبیه سازی تخمک گزاری با داروی های باروری : داروهای باروری درمان اصلی برای بانوانی هستند که به دلیل مشکلات تخمک گزاری باردار نمی شوند. این داروها تخمک گزاری را کنترل یا آن را تحریک می کنند. با پزشک خود در مورد روش های باروری با دارو، مزایا و خطر های هر روش صحبت کنید.
- تلقیح داخل رحمی (IUI) : در این روش در دورانی که تخمدان یک یا چند تخمک را برای باروری رها می کند، اسپرم سالم مستقیما داخل رحم قرار می گیرد. بسته به دلایل ناباروری، زمانبندی این روش می تواند با عادت ماهانه شما یا داروهای باروری هماهنگ شود.
- جراحی برای بازگرداندن باروری : مشکلات رحمی مانند پولیپ های آندومتر، سپتوم رحمی، بافت های زخم داخل رحمی و برخی از فیبروم ها می توانند با جراحی هیستروسکوپی درمان شوند. اندومتریوز، چسبندگی های رحمی و فیبروم های بزرگتر ممکن است نیازمند جراحی لاپاراسکوپی یا جراحی با ایجاد شکافی بزرگ در شکم شوند.
فناوری کمک باروری
فناوری کمک باروری هر نوع درمان باروری است که در آن با تخمک و اسپرم کار دارد. چندین نوع از فناوری کمک باروری وجود دارد.
لقاح آزمایشگاهی (IVF) رایجترین تکنیک فناوری کمک باروری است. لقاح آزمایشگاهی شامل شبیه سازی و برداشتن چندین تخمک بالغ، باردار سازی آنان بوسیله اسپرم در محیط آزمایشگاهی، و جایگزاری رویان ها در رحم چند روز بعد از باروری است.
دیگر تکنیک هایی که معمولا در دوره لقاح آزمایشگاهی انجام می شود، شامل موارد زیر است:
- تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) : یک اسپرم سالم مستقیما وارد تخمک بالغ می شود. تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم معمولا زمانی استفاده می شود که کیفیت یا تعداد اسپرم پایین است یا بارور کردن در دوره های لقاح آزمایشگاهی موثر نبوده است.
- تخمک گزاری کمکی : این روش به جایگزاری جنین به دیوراه رحم بوسیله بازکردن لایه خارجی رویان کمک می کند.
- تخمک یا اسپرم اهدا شده : بیشتر فناوری های کمک باروری بوسیله تخمک ها و اسپرم زوجین انجام می شود. با این حال اگر مشکلاتی بزرگ با تخمک ها یا اسپرم وجود داشته باشد، شما ممکن است استفاده از تخمک ها، اسپرم یا رویان های اهدا کننده شناخته شده یا نشده را انتخاب کنید.
- حامل حاملگی : بانوانی که رحمی سالم ندارند یا آنان که بارداری برایشان خطر جدی دارند ممکن است فناوری های کمک باروری به بوسیله حامل حاملگی را انتخاب کنند. در این روش رویان زوجین در رحم فرد حامل بارداری جایگزاری می شود.
پیشگیری
ورزش منظم هم برای مردان و هم برای زنان در پیشگیری از ناباروری موثر است
برخی از ناباروری ها غیرقابل پیشگیری است. اما چند استراتژی ممکن است احتمال بارداری شما را افزایش دهد.
برای زوجین
در دوران تخمک گذاری چند بار مقاربت داشته تا بالاترین نرخ بارداری را داشته باشد. مقاربت هایی که پنج روز قبل و یک روز بعد از تخمک گذاری انجام می شود احتمال باردار شدن شما را افزایش می دهد. تخمک گذاری معمولا در وسط عادات ماهیانه برای بیشتر بانوانی که عادات ماهیانه آنان هر 28 روز است اتفاق میافتد.
برای مردان
با اینکه بیشتر ناباروری ها در مردان غیرقابل پیشگیری است، استراتژی های زیر ممکن است کمک کننده باشد :
- استفاده از مواد مخدر و دخانیات را قطع کرده و مصرف بیش از حد نوشیدنی های الکلی را کاهش دهید، چرا که ممکن است در ناباروری مردان موثر باشد.
- از دماهای بالا در جکوزی ها و حمام های گرم دوری کنید، چرا که آنان می توانند به طور موقت تولید و تحرک اسپرم را مختل کند.
- از در معرض قرا گرفتن به سموم صنعتی و محیطی دوری کنید، چرا که می توانند بر تولید اسپرم تاثیر بگزارند.
- داروهایی که ممکن است بر باروری تاثیر بگزارد را کاهش دهد، که شامل داروی های با نسخه و بدون نسخه می شود. با پزشک خود در مورد هر نوع دارویی که مصرف می کنید صحبت کنید، اما هیچوقت مصرف دارو های با نسخه را بدون تایید پزشکی را متوقف نکنید.
- بطور منظم ورزش کنید، ورزش منظم ممکن است کیفیت اسپرم را بهوبد دهد و احتمال بارداری را افزایش دهد.
برای بانوان
برای بانوان، استراترژی های زیر ممکن است احتمال باردار شدن را افزایش دهد :
- سیگار نکشید : تنباکو ممکن است تاثیری منفی بر روی باروری و همچنین سلامت شما و جنین داشته باشد. اگر سیگاری بوده و به فکر بارداری هستید، همین امروز سیگار کشیدن را متوقف کنید.
- از نوشیدنی های الکلی و موارد مخدر دوری کنید : این موارد ممکن است قابلیت حامله شدن و داشتن بارداری سالم را مختل کنند.
- مصرف کافئین را محدود کنید : ممکن است لازم باشد بانوانی که قصد بارداری دارند مصرف کافئین خود را کاهش دهند. از پزشک خود در مورد استفاده صحیح از کافئین بپرسید.
- ورزش منظم : ورزش منظم مهم است اما ورزش به شدتی که عادت های ماهیانه شما نامنظم است و رخ نمی دهند می تواند بر باروری تاثیر گذار باشد.
- از وزن بالا دوری کنید : اضافه وزن یا کمبود وزن می تواند تولید هورمون شما را تحت تاثیر قرار داده و باعث ناباروری شود.
- علائم
-
علائم
باردار نشدن نشانه اصلی ناباروری است
نشانه‌ی اصلی ناباروری، باردار نشدن است. ممکن است نشانه های دیگری وجود نداشته باشد. در برخی موارد بانوان مبتلا به ناباروری ممکن است عادات ماهیانه نامنظم داشته یا اصلا عادت ماهیانه نداشته باشند. در برخی موارد مردان مبتلا به ناباروری ممکن است نشانه های مشکلات هورمونی مانند تغییرات در رشد مو و عملکرد های جنسی داشته باشند.
اکثر زوجین با درمان یا بدون درمان سرانجام باردار می شوند.
- ریسک فاکتور
-
ریسک فاکتور ها
بسیاری از ریسک فاکتور ها برای ناباروری مردان و بانوان مشابه است. این ها شامل موارد زیر میشود:
- سن : باروری بانوان با افزایش سن به خصوص در میانه 30 سالگی به آرامی و پس از سن 37 سالگی به سرعت کاهش میابد. ناباروری در بانوان مسن تر معمولا بخاطر تعداد و کیفیت پایینتر تخمک ها است و همچنین می تواند بخاطر مشکلات پزشکی که بر روی باروری تاثیر دارد باشد. مردان بالای سن 40 سالگی کمتر از مردان جوان تر بارور هستند.
- مصرف دخانیات : سیگار کشیدن هر یک از زوجین می تواند احتمال بارداری را کاهش دهد. سقط جنین در بانوان سیگاری رایجتر است. سیگار کشیدن می تواند احتمال اختلال در نعوظ و تعداد کم اسپرم در مردان را افزایش دهد.
- مصرف نوشیدنی های الکلی : هر میزان از مصرف الکل در بارداری برای بانوان خطرناک است. نوشیدنی های الکلی ممکن است باعث ناباروری شوند. در مردان مصرف زیاد نوشیدنی های الکلی می تواند تعداد و تحرک اسپرم را کاهش دهد.
- داشتن وزن زیاد : سبک زندگی غیر فعال و اضافه وزن می تواند احتمال باروری را کاهش دهد. برای مردان تعداد اسپرم ممکن است با وزن زیاد تحت تاثیر قرار گیرد.
- کمبود وزن : بانوانی که در خطر مشکلات ناباروری هستند شامل آنهایی می شوند که اختلالات اشتها مانند بی اشتهایی یا بولیمیا دارند و آنهایی که رژیم غذایی محدود یا با کالری کم دارند.
- مشکلات وابسته به ورزش : ورزش نکردن به چاقی کمک کرده و خود احتمال ناباروری را افزایش می دهد. در موارد کمی مشکلات تخمک گزاری ممکن است با ورزش های سخت و شدید در بانوانی که اضافه وزن ندارد مرتبط باشد.
مصرف دخانیات احتمال ناباروری را افزایش می دهد
- علت ابتلا
-
علت ابتلا
تمامی قدم های لازم در دروان تخمک گذاری و لقاح باید به درستی و به ترتیب برداشته شوند تا بارداری رخ دهد. در برخی موارد مشکلاتی که منجر به ناباروری در زوجین می شوند مادرزادی بوده و در برخی موارد مادرزادی نیست.
دلیل ناباروری می تواند در یک یا هر دو طرف مشاهده شود. در برخی موارد هیچ دلیلی پیدا نمی شود.
دلایل ناباروری در بانوان
دلایل ناباروری در زنان ممکن است شامل موارد زیر شود :
- مشکلات تخمک گذاری که رهایی تخمک از تخمدان را تحت تاثیر قرار می دهد. این موارد شامل مشکلات هورمونی مثل سندرم تخمدان پلی کیستیک است. هیپرپرولاکتینمی، عارضه ایی که در آن شما بیش از حد پرولاکتین دارید -هرمونی که تولید شیر در پستان را تحریک می کند، ممکن است با تخمک گزاری تداخل ایجاد کند. همچنین داشتن هورمون تیروئد بیش از حد (پرکاری تیروئید) و داشتن هورمون تیروئید کمتر از حد معمول (کم کاری تیروئید) می تواند در عادات ماهیانه اختلال ایجاد کرده یا باعث ناباروری شود.
- موارد غیرعادی در رحم یا دهانه رحم که شامل موارد غیرعادی دهانه رحم، پولیپ در رحم یا شکل غیرعادی رحم می شود. تومور های غیرسرطانی (خوشخیم) در دیوراه رحم (فیبروم رحم) ممکن است بوسیله انسداد لوله های فالوپ یا جلوگیری از کاشت تخمک در رحم، باعث ناباروری شوند.
- آسیب یا انسداد لوله فالوپ که در برخی موارد منشا آن التهاب لوله فالوپ (سالپنژیت) است. این عارضه می تواند منجر به بیماری التهابی لگن شود که معمولا در اثر عفونت مقاربتی، اندومتریوز یا چسبندگی ها رخ می دهد.
- اندومتریوز زمانی رخ می دهد که بافت آندومتر بیرون از رحم رشد می کند، که ممکن است عملکرد های تخمدان ها، رحم و لوله های فالوپ را تحت تاثیر قرار دهد.
- نارسایی اولیه تخمدان (یائسگی زودرس) یعنی زمانی که تخمدان ها کار خود را متوقف کرده و عادات ماهانه قبل از سن 40 سالگی پایان می یابد. با اینکه دلیل این عارضه معمولا نامعلوم است، برخی از عوامل مانند بیماری های سیستم ایمنی، برخی عارضه های ژنتیکی مانند سندروم ترنر، ابتلا به سندرم X شکننده و دریافت پرتودرمانی و شیمی درمانی، مرتبط با یائسگی زودرس هستند.
- چسبندپی های لگنی تعدادی از بافت های ضخیم شده که اعضا را به هم متصل می کنند می تواند پس از عفونت لگنی، آماس آپاندیس، اندومتریوز یا جراحی شکمی یا لگنی رخ دهند.
- سرطان و درمان آن برخی از سرطان ها، مخصوصا سرطان های اندام تولید مثلی معمولا باروری را مختل می کنند. هم پرتودرمانی و هم شیمی درمانی ممکن است باروری را تحت تاثیر قرار دهد.
دلایل ناباروری در مردان
این دلایل ممکن است شامل :
- عملکرد یا تولید اسپرم غیرعادی باشد که منشا آن می تواند بیضه‌ی نزول نکرده، نقایص ژنتیکی، مشکلات پزشکی مانند دیابت یا عفونت هایی از جمله کلامیدیا، سوزاک، اوریون یا اچ آی وی (HIV) باشد. بزرگ شدن ورید های بیضه ها (واریکوسل) نیز می تواند در کیفیت اسپرم تاثیر بگذارد.
- اخلال در تحویل اسپرم باشد که منشا آن مشکلات جنسی مانند انزال زودرس، برخی از بیماری های ژنتیکی مانند فیبروز سیستیک، مشکلات ساختاری مانند انسداد در بیضه ها یا آسیب به اندام های تولید مثلی است.
- قرارگیری بیش از حد در معرض برخی عوامل محیطی مانند آفت کش ها و دیگر مواد شیمایی و تشعشعات. سیگار کشیدن، مصرف مواد مخدر، نوشیدنی های الکلی، استروئیدهای آنابولیک، و مصرف داروی برای درمان عفونت های باکتریایی، فشار خون بالا و افسردگی نیز می تواند منجر به ناباروری شود. قرار گرفتن در معرض گرما مانند سونا یا جکوزی بصورت مکرر می تواند دمای بدن را بالا برده و ممکن است در تولید اسپرم تداخل ایجاد کند.
- آسیب مرتبط با سرطان و درمان آن که شامل تشعشعات یا شیمی درمانی می شود. درمان سرطان می تواند ایجاد اسپرم را مختل و در برخی موارد کاملا متوقف کند.
- تشخیص
-
تشخیص
قبل از آزمایش ناباروری، پزشک سعی می کند عادات جنسی شما را متوجه شده و ممکن است توصیه هایی در مورد افزایش احتمال باردار شدن ارائه دهد. در برخی از زوجین نابارور، هیچ دلیل خاصی برای ناباروی یافت نمی شود (بارداری غیر قابل توضیح).
ارزیابی ناباروری می تواند پر هزینه باشد و برخی از مراحل آن شامل آزمایش های ناخوشایند است. برخی از بیمه ها ممکن است هزینه درمان ناباروری را پوشش ندهند. در نهایت بعد از انجام همه آزمایشات هم باردار شدن قطعی نیست.
آزمایشات برای آقایان
بارداری مردان نیازمند است که بیضه ها تعداد کافی اسپرم سالم تولید کنند و آن اسپرم بصورت موثر به داخل واژن وارد شود و به تخمک برسد. آزمایشات در نظر گرفته شده برای ناباروری مردان سعی دارند که هر یک از عوامل ذکر شده را ارزیابی کنند.
شما ممکن است تحت معاینات فیزیکی که شامل معاینه دستگاه تناسلی می شود قرار گیرید. آزمایشات باروری خاص ممکن است شامل موارد زیر شود :
- ارزیابی منی : پزشک شما ممکن است یک یا چند نمونه منی درخواست کند. منی شما ارزیابی آزمایشگاهی می شود. در برخی موارد ادرار شما از نظر وجود منی آزمایش می شود.
- آزمایش هورمونی : شما ممکن است آزمایش خون دهید تا سطوح تستوسترون و دیگر هورمون های مذکر شما ارزیابی شود.
- آزمایش ژنتیکی : آزمایش ژنتیکی ممکن است برای وجود عارضه های ژنتیکی که ممکن است باعث ناباروری شود انجام می شود.
- نمونه برداری بیضه : در برخی از موارد، ممکن است نمونه برداری بیضه انجام شود تا موارد غیرعادی که باعث ناباروری می شود شناسایی شده و یا برداشت اسپرم برای تکنیک های تولید مثل مانند لقاح آزمایشگاهی انجام شود.
- تصویربرداری : در برخی از موارد، روش های تصویربرداری مانند ام آر آی مغز، سونوگرافی ترانس رکتال یا بیضه یا تست واس دفرانس (وازوگرافی) ممکن است انجام شود.
- دیگر آزمایش های تخصصی : در موارد نادر، دیگر آزمایشاتی برای ارزیابی کیفیت اسپرم مانند ارزیابی نمونه منی برای موارد غیرعادی دی ان ای (DNA) انجام می شود.
آزمایشات برای بانوان
باروری بانوان به رها شدن تخمک های سالم از تخمدان ها بستگی دارد. دستگاه تناسلی باید به تخمک اجازه عبور از لوله های فالوپ و همراه شدن آن با اسپرم برای لقاح را بدهد. تخمک بارور شده باید به رحم حرکت کرده و در دیواره آن خود را جای دهد. آزمایشات ناباروری بانوان سعی می کند اختلال در عوامل ذکر شده را پیدا کند.
شما ممکن است معاینه فیزیکی که شامل معاینه بانوان نیز می شود داشته باشید. آزمایشات تخصصی باروری ممکن است شامل موارد زیر شود :
- آزمایش تخمک گزاری : آزمایش خونی انجام می شود تا سطوح هورمون ها از نظر اینکه شما تخمک گزاری انجام می دهید یا نه بررسی شود.
- هیستروسالپنگوگرافی : هیستروسالپنگوگرافی وضعیت رحم و لوله های فالوپ شما را ارزیابی می کند و به دنبال انسداد یا دیگر مشکلات می گردد. کنتراست (ماده حاجب) وارد رحم شما شده و رادیولوژی برای عادی بودن حفره رحمی و مشاهده خروج مایع از لوله های فالوپ انجام می شود.
- آزمایش ذخیره تخمدان : این آزمایش به ارزیابی کیفیت تحمک های آماده برای تخمک گزاری کمک می کند. این روش معمولا با آزمایش هورمونی در ابتدای عادت ماهیانه انجام می شود.
- دیگر آزمایشات هورمونی : دیگر آزمایشات هورمونی سطوح هورمون های تخمک گزاری و همچنین هورمون های غده هیپوفیز که پروسه تولید مثل را کنترل می کند، ارزیابی می کنند.
- تصویربرداری : سونوگرافی لگن به دنبال بیماری های رحمی و تخمدان می گردد. در برخی موارد سونوهیستروگرام برای مشاهده جزییات داخل رحم که در سونوگرافی عادی قابل مشاهد نیست انجام می شود.
بسته به وضعیت شما، در موارد نادر ممکن است آزمایشات شامل موارد زیر شود :
- هیستروسکوپی : بسته به علائم شما ممکن است پزشک هیستروسکوپی درخواست کند تا بیماری های رحمی را پیدا کند. در این روش پزشک ابزاری نازک و چراغ قوه دار را از طریق دهانه رحم وارد رحم کرده و به دنبال هر نوع مورد غیرعادی می گردد.
- لاپاراسکوپی : این جراحی کم تهاجمی شامل ایجاد برشی کوچک زیر ناف و وارد کردن یک ابزار تصویربرداری برای معاینه لوله های فالوپ، تخمدان ها و رحم می شود. لاپاراسکوپی ممکن است اندومتریوز، پارگی ها، انسداد ها یا موارد غیرعادی لوله های فالوپ و مشکلات تخمدان ها و رحم را نشان می دهد.
- درمان
-
درمان
لقاح آزمایشگاهی یکی از راه های درمانی ناباروری است
درمان ناباروری بستگی به موارد زیر دارد:
- علت ناباروری چیست
- چه مدت نابارور بودید
- سن شما و شریک شما چقدر است
- ترجیحات شخصی
در برخی موارد ناباروی قابل درمان نیست.
در برخی موارد که بارداری به خودی خود اتفاق نمیافتد، زوجین ممکن است در برخی موارد بارداری را از طریق فناوری کمک باروری انجام دهند. درمان ناباروری ممکن است دربرگیرنده‌ی تعهدات مالی، فیزیکی، روانی و زمانی قابل توجهی شود.
درمان برای مردان
درمان مردان برای مشکلات جامع جنسی یا وجود نداشتن اسپرم سالم ممکن است شامل موارد زیر شود :
- تغییر فاکتورهای سبک زندگی : بهبود سبک زندگی و برخی از رفتار ها مانند مصرف نکردن برخی از داروها، کاهش یا قطع کردن مصرف موارد ناسالم، می تواند احتمال بارداری را افزایش دهد. تناوب و کیفیت مقاربت، ورزش منظم و بهبود فاکتور هایی که می توانند بر باروری تاثیر منفی بگزارند، می تواند احتمال بارداری با بهبود دهد.
- داروها : برخی از داروها ممکن است تعداد اسپرم و احتمال بارداری موفق را بهبود دهند. این دارو ها ممکن است عملکرد بیضوی مانند ایجاد و کیفیت اسپرم را بهبود دهند.
- جراحی : در برخی از موارد، جراحی ممکن است انسداد اسپرم را معکوس کرده و قدرت باروری را بازگرداند. در موارد دیگر، اصلاح واریکوسل ممکن است احتمال کلی بارداری را افزایش دهد.
- بازیابی اسپرم : این تکنیک ها زمانی انجام می شوند که در انزال مشکلی وجود داشته باشد یا هیچ اسپرمی در مایع خارج شده وجود نداشته باشد. همچنین ممکن است در مواردی که تکنیک های کمک باروری برنامه ریزی شده اند و تعداد اسپرم کمی غیرعادی است، استفاده شوند.
درمان برای بانوان
برخی از بانوان نیازمند یک یا دو مورد درمانی برای بهبود باروری هستند. دیگر بانوان ممکن است نیازمند چندین نوع مختلف از درمان برای رسیدن به بارداری باشند.
- شبیه سازی تخمک گزاری با داروی های باروری : داروهای باروری درمان اصلی برای بانوانی هستند که به دلیل مشکلات تخمک گزاری باردار نمی شوند. این داروها تخمک گزاری را کنترل یا آن را تحریک می کنند. با پزشک خود در مورد روش های باروری با دارو، مزایا و خطر های هر روش صحبت کنید.
- تلقیح داخل رحمی (IUI) : در این روش در دورانی که تخمدان یک یا چند تخمک را برای باروری رها می کند، اسپرم سالم مستقیما داخل رحم قرار می گیرد. بسته به دلایل ناباروری، زمانبندی این روش می تواند با عادت ماهانه شما یا داروهای باروری هماهنگ شود.
- جراحی برای بازگرداندن باروری : مشکلات رحمی مانند پولیپ های آندومتر، سپتوم رحمی، بافت های زخم داخل رحمی و برخی از فیبروم ها می توانند با جراحی هیستروسکوپی درمان شوند. اندومتریوز، چسبندگی های رحمی و فیبروم های بزرگتر ممکن است نیازمند جراحی لاپاراسکوپی یا جراحی با ایجاد شکافی بزرگ در شکم شوند.
فناوری کمک باروری
فناوری کمک باروری هر نوع درمان باروری است که در آن با تخمک و اسپرم کار دارد. چندین نوع از فناوری کمک باروری وجود دارد.
لقاح آزمایشگاهی (IVF) رایجترین تکنیک فناوری کمک باروری است. لقاح آزمایشگاهی شامل شبیه سازی و برداشتن چندین تخمک بالغ، باردار سازی آنان بوسیله اسپرم در محیط آزمایشگاهی، و جایگزاری رویان ها در رحم چند روز بعد از باروری است.
دیگر تکنیک هایی که معمولا در دوره لقاح آزمایشگاهی انجام می شود، شامل موارد زیر است:
- تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) : یک اسپرم سالم مستقیما وارد تخمک بالغ می شود. تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم معمولا زمانی استفاده می شود که کیفیت یا تعداد اسپرم پایین است یا بارور کردن در دوره های لقاح آزمایشگاهی موثر نبوده است.
- تخمک گزاری کمکی : این روش به جایگزاری جنین به دیوراه رحم بوسیله بازکردن لایه خارجی رویان کمک می کند.
- تخمک یا اسپرم اهدا شده : بیشتر فناوری های کمک باروری بوسیله تخمک ها و اسپرم زوجین انجام می شود. با این حال اگر مشکلاتی بزرگ با تخمک ها یا اسپرم وجود داشته باشد، شما ممکن است استفاده از تخمک ها، اسپرم یا رویان های اهدا کننده شناخته شده یا نشده را انتخاب کنید.
- حامل حاملگی : بانوانی که رحمی سالم ندارند یا آنان که بارداری برایشان خطر جدی دارند ممکن است فناوری های کمک باروری به بوسیله حامل حاملگی را انتخاب کنند. در این روش رویان زوجین در رحم فرد حامل بارداری جایگزاری می شود.
- پیشگیری
-
پیشگیری
ورزش منظم هم برای مردان و هم برای زنان در پیشگیری از ناباروری موثر است
برخی از ناباروری ها غیرقابل پیشگیری است. اما چند استراتژی ممکن است احتمال بارداری شما را افزایش دهد.
برای زوجین
در دوران تخمک گذاری چند بار مقاربت داشته تا بالاترین نرخ بارداری را داشته باشد. مقاربت هایی که پنج روز قبل و یک روز بعد از تخمک گذاری انجام می شود احتمال باردار شدن شما را افزایش می دهد. تخمک گذاری معمولا در وسط عادات ماهیانه برای بیشتر بانوانی که عادات ماهیانه آنان هر 28 روز است اتفاق میافتد.
برای مردان
با اینکه بیشتر ناباروری ها در مردان غیرقابل پیشگیری است، استراتژی های زیر ممکن است کمک کننده باشد :
- استفاده از مواد مخدر و دخانیات را قطع کرده و مصرف بیش از حد نوشیدنی های الکلی را کاهش دهید، چرا که ممکن است در ناباروری مردان موثر باشد.
- از دماهای بالا در جکوزی ها و حمام های گرم دوری کنید، چرا که آنان می توانند به طور موقت تولید و تحرک اسپرم را مختل کند.
- از در معرض قرا گرفتن به سموم صنعتی و محیطی دوری کنید، چرا که می توانند بر تولید اسپرم تاثیر بگزارند.
- داروهایی که ممکن است بر باروری تاثیر بگزارد را کاهش دهد، که شامل داروی های با نسخه و بدون نسخه می شود. با پزشک خود در مورد هر نوع دارویی که مصرف می کنید صحبت کنید، اما هیچوقت مصرف دارو های با نسخه را بدون تایید پزشکی را متوقف نکنید.
- بطور منظم ورزش کنید، ورزش منظم ممکن است کیفیت اسپرم را بهوبد دهد و احتمال بارداری را افزایش دهد.
برای بانوان
برای بانوان، استراترژی های زیر ممکن است احتمال باردار شدن را افزایش دهد :
- سیگار نکشید : تنباکو ممکن است تاثیری منفی بر روی باروری و همچنین سلامت شما و جنین داشته باشد. اگر سیگاری بوده و به فکر بارداری هستید، همین امروز سیگار کشیدن را متوقف کنید.
- از نوشیدنی های الکلی و موارد مخدر دوری کنید : این موارد ممکن است قابلیت حامله شدن و داشتن بارداری سالم را مختل کنند.
- مصرف کافئین را محدود کنید : ممکن است لازم باشد بانوانی که قصد بارداری دارند مصرف کافئین خود را کاهش دهند. از پزشک خود در مورد استفاده صحیح از کافئین بپرسید.
- ورزش منظم : ورزش منظم مهم است اما ورزش به شدتی که عادت های ماهیانه شما نامنظم است و رخ نمی دهند می تواند بر باروری تاثیر گذار باشد.
- از وزن بالا دوری کنید : اضافه وزن یا کمبود وزن می تواند تولید هورمون شما را تحت تاثیر قرار داده و باعث ناباروری شود.
