علائم

فشار و درد لگنی از نشانه های این بیماری است

بسیاری از بانوانی که مبتلا به فیبروم هستند، هیچ علائمی ندارند. اگر داشته باشند، این علائم بستگی به محل فیبروم، اندازه، و تعداد آنها دارد.

علائم و نشانه های رایج فیبروم در بانوان شامل موارد زیر است :

• خونریزی شدید عادت ماهانه
• عادت ماهانه ایی که بیش از یک هفته طول بکشد
• فشار یا درد در ناحیه‌ی لگن
• ادرار مکرر
• دشواری در تخلیه‌ی مثانه
• یبوست
• درد کمر یا پا

در موارد نادر، ممکن است وقتی فیبروم بزرگتر از منبع تغذیه‌ی خونی خود شود، دردناک شده و شروع به از بین رفتن کند.

ریسک فاکتور ها

علاوه بر اینکه یک خانوم در سن باروری باشد، تنها چند عامل تحریک کننده ی ایجاد فیبروم رحمی شناخته شده اند. عواملی که می توانند به ایجاد فیبروم ها تاثیر بگذارند شامل موارد زیر است :

• نژاد : با اینکه احتمال دارد همه بانوانی که در سنین باروری هستند مبتلا به فیبروم شوند، بانوان سیاه پوست نسبت به نژاد های دیگر با احتمال بیشتری مواجه هستند. علاوه بر آن، بانوان سیاه پوست از سنین پایین تری دچار فیبروم می شوند و مستعد داشتن فیبروم های بزرگتر همراه باعلائم شدید تر هستند.
• وراثت : اگر مادر یا خواهر شما فیبروم داشته اند، احتمال ابتلا شما نیز بیشتر است.
• دیگر عوامل : بنظر می‌اید شروع عادت ماهانه در سنین پایین، چافی، کمبود ویتامین D، رژیم غذایی پر از گوشت قرمز و در عین حال سبزیجات، میوه جات و لبنیات کم، و مصرف نوشیدنی های الکی مانند آبجو براحتمال دچار شدن به فیبروم تاثیر گذراند.

اگر مادر یا خواهر شما فیبروم داشته اند، احتمال ابتلا شما نیز بیشتر است

علت ابتلا

پزشکان دلیل ایجاد فیبروم ها را نمی دانند، اما تحقیقات و آزمایشات بالینی عوامل زیر را موثر نشان داده اند :

• تغییرات ژنتیکی : بسیاری از فیبروم ها دچار تغییراتی در ژن ها هستند که آنها را از ژن های موجود در ماهیچه های رحم متفاوت می سازد.
• هورمون ها : استروژن و پروژسترون دو هرومونی هستند که رشد دیواره‌ی رحم در دوران عادت ماهانه را به منظور آماده سازی برای بارداری تحریک می کنند. بنظر می رسد که این امر رشد فیبروم ها را نیز تحریک می کند. فیبروم ها شامل گیرنده های استروژن و پروژسترونی هستند که معمولا سلول‌هایی مشابه ماهیچه‌های رحم دارند. فیبروم ها در اثر کاهش تولید هرومون ها پس از یائسگی معمولا کوچکتر می شوند.
• دیگر عوامل موثر بر رشد : موادی مانند عامل رشد شبه انسولینی که به حفظ بافت های بدن کمک می کنند هم می توانند بر رشد فیبروم‌ها اثر بگذارند.
• ماتریکس خارج سلولی (ECM) : ماتریکس خارج سلولی ماده ایی است که باعث می شود سلول ها به هم بچسبند (مانند سیمان بین آجرها). ماتریکس خارج سلولی در فیبروم ها افزایش یافته و باعث فیبری شدن آنها می شود. ECM همچنین عوامل اثرگذار بر رشد را ذخیره کرده و به نوبه‌ی خود باعث تغییرات بیولوژیکی در سلول ها می شوند.

پزشکان باور دارند که فیبروم‌های رحمی از طریق سلول های بنیادی واقع در بافت نرم ماهیچه‌ایی رحم (میومتر) ایجاد می شوند. هر سلول بارها تقسیم می شود و سرانجام توده‌ای سفت و سخت و لاستیک مانند ایجاد می کنند که با بافت های پیرامونی‌اش یکسان نیست.

روند رشد فیبروم‌های رحمی متغیر است. آنها ممکن است به آرامی یا به سرعت رشد کنند یا ممکن است به یک اندازه‌ی ثابت بمانند. برخی از فیبروم ها به یکباره رشد می کنند و برخی دیگر به خودی خود کوچک می شوند.

بسیاری از فیبروم هایی که در دوران بارداری رخ می دهند کوچک می شوند یا بعد از بارداری با بازگشت رحم به اندازه‌ی عادی خود، از بین می روند.

تشخیص

اغلب فیبروم رحمی بطور اتفاقی در معیانه‌ی لگنی یافت می شود. ممکن است پزشک شما موارد غیرعادی در شکل رحم شما پیدا کند که به معنای وجود فیبروم است.

اگر علائم فیبروم رحم داشته باشید، ممکن است پزشک این آزمایشات را تجویز کند :

• سونوگرافی : اگر به تایید تشخیص نیاز باشد، ممکن است پزشک شما سونوگرافی تجویز کند. در این روش با استفاده از امواج صوتی تصویری از رحم گرفته می شود تا تشخیص را تایید کند و فیبروم اندازه گیری شود.
• آزمایش : اگر خونریزی غیرعادی عادت ماهانه دارید، ممکن است پزشک آزمایشاتی دیگر انجام دهد تا علت احتمالی آن را پیدا کند.

دیگر آزمایش های تصویربرداری

اگر سونوگرافی معمولی اطلاعات کافی فراهم نکند، ممکن است پزشک شما دیگر روش های تصویربرداری مانند موارد زیر را استفاده کند :

• ام آر آی : این روش تصویربرداری می تواند موقعیت و اندازه‌ی فیبروم و نوع تومورها را نشان داده و به تعیین روش درمان کمک کند. ام آر آی معمولا در بانوانی که رحمی بزرگ دارند یا نزدیک به دوران یائسگی هستند استفاده می شود.
• سونوگرافی هیسترو : سونوگرافی هیسترو که سونوگرافی اینفیوژن در آب نمک هم نامیده می شود، از آب نمک استریل برای باز شدن حفره رحمی استفاده می کند تا ایجاد تصاویر از فیبروم های ساب موکوزال و دیواره‌ی رحم در بانوانی که قصد بارداری داشته یا خونریزی شدید عادت ماهانه دارند آسان تر شود.
• هیستروسالپنگوگرافی : هیستروسالپنگوگرافی از ماده‌ی رنگی یا کنتراست (ماده حاجب) برای نمایش حفره رحمی و لوله های فالوپ در تصویر رادیولوژی استفاده می کند. اگر ناباروری شما نگران کننده است، پزشک ممکن است این روش را توصیه کند که به او کمک می کند تشخیص دهد که آیا لوله های فالوپ باز هستند یا مسدود. همچنین این روش می تواند برخی از فیبروم های ساب موکوزال (درون حفره رحمی) را نشان دهد.
• هیستروسکوپی : در این روش، پزشک شما دوربینی نازک مجهز به چراغ به اسم هیسترواسکوپ را از طریق دهانه رحم وارد رحم می کند. سپس آب نمک وارد رحم می شود تا حجم آن را افزایش داده و به پزشک اجازه دهد دیواره‌ی رحم و ورودی لوله های فالوپ را معاینه کند.

درمان

نظارت آگاهانه

بسیاری از بانوان مبتلا به فیبروم رحمی علائمی ندراند یا تنها نشانه های آزار دهنده‌ی خفیفی دارند که می توانند آن را نادیده بگیرند. اگر این مورد برای شما هم صدق می کند، نظارت آگاهانه می تواند بهترین گزینه باشد.

فیبروم ها سرطانی نیستند و در موارد نادر در بارداری اختلال ایجاد می کنند. آنها معمولا به آرامی بزرگ شده، یا اصلا رشد نمی کنند و معمولا بعد از یائسگی، که میزان هورمونه های تناسلی کاهش می یابند، کوچک می شوند.

روش های غیرتهاجمی

جراحی سونوگرافی متمرکز (FUS) با هدایت ام آر آی یعنی :

• یک روش درمانی غیرتهاجمی برای فیبروم ها که رحم را حفظ کرده، نیازی به برش دادن پوست ندارد، و به صورت سرپایی انجام می شود.
• زمانی که داخل دستگاه ام آر آی مجهز به یک پروب سونوگرافی قدرت بالا مخصوص درمان هستید انجام می شود.  محل دقیق فیبروم رحمی را به پزشک نشان داده و زمانی که هدف گرفته شد، پروب سونوگرافی امواج صوتی را به سمت فیبروم پرتاب می کند تا آن را حرارت داده و قسمت هایی کوچک از بافت فیروم را از بین ببرد.
• این یک فناوری جدید است بنابراین محققان همچنان درباره ی ایمنی و اثربخشی این روش در بلندمدت درحال یادگیری هستند. بهرحال تاکنون داده های جمع آوری شده نشان داده اند که این روش برای درمان فیبروم های رحمی موثر و بی خطر است.

روش هایی تهاجمی محدود

برخی از عمل ها می توانند فیبروم رحمی را از بین ببرند، بدون اینکه واقعا آن را از رحم بیرون بکشند. این روش ها شامل موارد زیر است :

• آمبولیزاسیون شریان رحمی : ذراتی ریز (عوامل آمبولی کننده) به داخل شریان هایی که به رحم خون‌رسانی می کنند تزریق می شود تا جریان خون به فیبروم را متوقف کرده و باعث کوچک شدن و از بین رفتن آنها شود. این روش می تواند برای کوچک کردن فیبروم ها و بهبود علائمی که ایجاد می کنند موثر باشد. اگر منبع خون تغذیه کننده ی تخمدان ها یا اعضای دیگر بدن در معرض خطر باشند، مشکل ایجاد می شود. اما تحقیقات نشان داده است که این مشکلات همانند عوارض درمان فیبروم به روش جراحی بوه و خطرات ترنسفیوژن را کاهش می دهند.
• برداشتن فیبروم با استفاده از فرکانس رادیویی : در این روش، انرژی فرکانس رادیویی فیروم رحمی را از بین می برد و شریان خونی که آن را تغذیه می کند را کوچک می کند. این عمل را می توان بصورت لاپاروسکوپیک یا ترانس رحمی انجام داد. عملی مشابه به اسم کرایومیولیز هم وجود دارد که فیروم را منجمد می کند.
• میومکتومی لاپاروسکوپیک (به کمک ربات) : در میومکتومی جراح شما فیروم را بر می دارد در حالی که رحم را حفظ می کند. اگر تعداد فیبروم ها اندک باشد، شما و پزشکتان ممکن است این روش را انتخاب کنید که توسط ابزای باریک که از طریق شکافی کوچک وارد شکم شما می شود، فیبروم را از رحم جدا کنند.
• میومکتومی هیستروسکوپیک : اگر فیبروم ها به داخل رحم (سابموکوزال) محدود شده باشند این عمل ممکن است یکی از گزینه های درمانی باشد. جراح شما با استفاده از ابزاری که از طریق واژن و دهانه رحم وارد می شود، فیبروم ها را پیدا کرده و آنها را برمی دارد.
• حذف اندومتر : این روش توسط ابزای مخصوص که وارد رحم شما می شود انجام شده و از حرارت، انرژی مایکروویو، آب گرم، یا جریان الکتریکی برای از بین بردن دیواره‌ی رحم استفاده می کند. در نتیجه عادت ماهانه قطع می شود یا خونریزی عادت ماهانه کاهش می یابد.

در همه‌ی روش هایی که رحم برداشته نمی شود، احتمال کمی وجود دارد که فیبروم های جدید رشد کنند و منجر به ایجاد علائم شوند.

دارودرمانی

داروهای فیبروم رحمی هورمون هایی را هدف قرار می دهند که مسئول تنظیم عادت ماهانه بوده و از این طریق علائمی مانند خونریزی شدید عادت ماهانه و فشار لگنی را بهبود می دهند. این داروها فیبروم ها را از بین نمی برند، اما آنها را کوچک می کنند. این داروها شامل موارد زیر است :

• آگونیست های هورمون آزاد کننده‌ی گنادوتروپین (GnRH) : داروهایی به اسم آگونیست های هورمون آزاد کننده‌ی گنادوتروپین با توقف تولید استروژن و پروژسترون شما را در حالتی موقتی و شبیه به یائسگی نگه میدارند. در نتیجه عادت ماهانه متوقف شده، فیبروم ها کوچک می شوند، و کم خونی معمولا بهبود می یابد. اگونیست ها شامل لوپرولید، گوزرلین، و تریپتورلین هستند. بسیاری از بانوان در هنگام استفاده از اگونیست های GnRH دچار گر گرفتگی شدید می شوند. این داروها اغلب بیشتر از سه یا شش ماه استفاده نمی شوند چرا که بهرحال با قطع شدن دارو علائم باز می گردند و استفاده ی بلندمدت از آنها می تواند منجر به پوکی استخوان شود. ممکن است پزشک شما اگونیست GnRH را برای کوچک کردن اندازه ی فیبروم قبل از جراحی تجویز کند تا یائسگی راحت تر آغاز شود.
• دستگاه داخل رحمی آزاد کننده‌ی پروژسترون (IUD) : دستگاه داخل رحمی آزاد کننده‌ی پروژسترون می تواند خونریزی شدید ایجاد شده توسط فیبروم را بهبود دهد. دستگاه داخل رحمی آزاد کننده‌ی پروژسترون علائم را بهبود داده و فیبروم را کوچک می کند اما آن را از بین نمی برد. این دستگاه از بارداری جلوگیری می کند.
• ترانگزامیک اسید (لیستدا، سیکلوکاپرون) : این داروهایی غیرهورمونی برای بهبود خونریزی شدید عادت ماهانه تجویز می شود. آنها را فقط باید در روزهایی که خونریزی شدید است استفاده کرد.
• دیگر داروها : ممکن است پزشک شما داروهای دیگری را توصیه کند. برای مثال داروهای ضد بارداری خوراکی می توانند به کنترل خونریزی عادت ماهانه کمک کنند اما اندازه‌ی فیبروم ها را کوچک نمی کنند.

جراحی های سنتی

انواع مختلف جراحی های سنتی شامل موارد زیر است :

• میومکتومی شکمی : اگر چندین فیبروم، فیبروم های بسیار بزرگ یا فیبروم های خیلی عمیق دارید، ممکن است پزشک شما از جراحی شکمی باز برای برداشتن فیبروم ها استفاده کند. زخم های ایجاد شده در بافت طی جراحی می تواند بر روی باروری تاثیر بگزارد.
• هیسترکتومی : این عمل رحم را بر می دارد. این روش تنها راه درمان قطعی برای فیبروم رحمی است. هیسترکتومی توانایی شما برای فرزندآوری را از بین می برد.

خطر ایجاد فیبروم رحمی جدید

در تمامی عمل های ذکر شده -بجز هیسترورکتمی، تکه های کوچک توموری که پزشک شما در طول جراحی پیدا نمی کند می توانند سرانجام رشد کرده و علائمی ایجاد کنند که نیازمند درمان باشد. همچنین برخی از عمل ها مانند میومکتومی لاپروسکوپیک یا با کمک ربات، برداشتن با فرکانس رادیویی، و جراحی سونوگرافی متمرکز با هدایت ام آر آی ممکن است تنها برخی از فیبروم هایی که در زمان درمان وجود دارند را درمان کنند.

پیشگیری

مصرف میوه جات و سبزیجات به پیشگیری از فیبروم رحمی کمک می کند

با اینکه محققان در تلاشتند تا علت تومورهای فیبروم را کشف کنند، شواهد کمی در مورد چگونگی پیشگیری از آنها وجود دارد. شاید پیشگیری از فیبروم رحمی ممکن نباشد اما درصد کوچکی از این تومورها نیازمند درمان هستند.

اما داشتن سبک زندگی سالم، مانند نگه داشتن وزن در محدوده‌ی سلامت و خوردن میوه جات و سبزی جات، میتواند احتمال ابتلا به فیبروم را کاهش دهد.

همچنین برخی از تحقیقات نشان می دهد که استفاده از داروهای ضد بارداری هورمونی ممکن است بر کمتر شدن احتمال ابتلا به فیبروم اثر داشته باشد.