علائم

درد و خونریزی شدید عادات ماهانه از علائم این بیماری است

نشانه‌‌ی اصلی اندومتریوز درد لگنی است، که در برخی موارد با عادت ماهانه مرتبط است. گرچه بسیاری از بانوان در طول عادت ماهانه خود دچار درد می شوند، آنهایی که مبتلا به اندومتریوز هستند، معمولا دردی را گزارش می کنند که خیلی درناک تر از معمول است. همچنین احتمال دارد این درد با مرور زمان شدیدتر شود.

نشانه ها و علائم اندومتریوز شامل موارد زیر هستند :

• عادت ماهانه‌ی دردناک : درد و گرفتگی لگنی ممکن است چند روز قبل و چند روز بعد از عادت ماهانه رخ دهد. همچنین ممکن است در کمر و شکم خود نیز درد داشته باشید.
• درد در حین رابطه‌ی جنسی : درد در طول رابطه‌ی جنسی یا بعد از آن در مورد اندومتریوز بسیار شایع است.
• درد هنگام مدفوع یا ادرار کردن : این مورد احتمالا بیشتر در طول عادت ماهانه تجربه می شود.
• خونریزی شدید : ممکن است دچار خونریزی های شدید گاهگاه یا خونریزی بین دوره های عادت ماهانه شوید.
• ناباروری : در برخی مواقع، اندومتریوز زمانی تشخیص داده می شود که بانوان تصمیم به درمان ناباروری می گیرند.
• دیگر نشانه ها و علائم : ممکن است خستگی، اسهال، یبوست، نفخ یا حالت تهوع را تجربه کنید، به خصوص در دوره‌ی عادت ماهانه.

درد شدید نمی تواند یکی از علائم قطعی درباره ی وضعیت شما باشد. ممکن است مبتلا به اندومتریوز خفیف باشید اما درد شدیدی را تجربه کنید، یا امکان دارد مبتلا به اندومتریوز پیشرفته با درد کم یا بدون درد باشید.

اندومتریوز معمولا با دیگرعارضه هایی که درد لگنی ایجاد می کنند، مانند بیماری التهابی لگن (PID) یا کیست های تخمدان، اشتباه می‌گیرند. این عارضه ممکن است با سندروم روده‌ی تحریک‌پذیر (IBS) (عارضه ایی که در آن اسهال، یبوست، و درد شکمی وجود دارد) اشتباه گرفته شود. ممکن است IBS همراه با اندومتریوز رخ دهد که دراینصورت تشخیص سخت تر می شود.

ریسک فاکتور ها

عوامل متعددی وجود دارند که می توانند شما را بیشتر در معرض ابتلا به اندومتریوز قرار دهند. این عوامل شامل موارد زیر است :

• باردار نشدن و زایمان نکردن
• شروع عادت ماهانه در سنین کم تر از معمول
• شروع یائسگی در سنین بالاتر از معمول
• دوره های کوتاه مدت عادت ماهانه، برای مثال کمتر از 27 روز
• خونریزی شدید عادت ماهانه که بیش از هفت روز ادامه یابد
• بالا بودن میزان استروژن در بدن یا قرار گرفتن تحت تاثیر استروژن تولید شده در بدن به مدت طولانی
• شاخص توده بدنی پایین
• حضور یک یا چند فرد مبتلا به اندومتریوز در خانواده (مادر، خاله، عمه یا خواهر)
• هرگونه بیماری که از خروج خون از بدن در دوران عادت ماهانه جلوگیری کند
• اختلال های دستگاه تولید مثل

اندومتریوز معمولا طی سالهای بعد از شروع عادت ماهانه شکل می گیرد. ممکن است نشانه ها و علائم اندومتریوز با بارداری بطور موقت و با یائسگی کاملا بهبود یاند، مگر اینکه مکمل استروژن مصرف کنید.

علت ابتلا

با اینکه علت دقیق اندومتریوز معلوم نیست، این توضیحات قابل ارائه هستند :

• قاعدگی رتروگراد : در قاعدگی رتروگراد، خون عادت ماهانه که حاوی سلول های آندومتری است، به جایی اینکه از بدن خارج شود به داخل لوله های فالوپ باز می گردد و به داخل حفره شکمی می ریزد. این سلول های آندومتری به دیواره‌ی لگن و دیواره‌های اعضای لگنی چسبیده، شروع به رشد، ضخیم شدن، وخونریزی در طول دوران عادت ماهانه می کنند.
• تغییر شکل سلول های صفاقی : در علم “درمان القایی”، متخصصان حدس می زنند که هورمون ها یا عوامل سیستم ایمنی باعث تغییر سلول های صفاقی (سلول های سازنده‌ی دیواره‌ی داخلی شکم) به سلول های مشابه آندومتری میشوند.
• تغییر سلول جنینی : در دوران بلوغ، هورمون هایی مانند استروژن می توانند سلول های جنینی (که در مراحل اولیه‌ی رشد خود هستند) را تبدیل به سلول های مشابه آندومتری کنند.
• اسکار جراحی : بعد از یک جراحی مانند هیستورکتمی یا سزارین، ممکن است سلول های آندومتر به محل برش جراحی بچسبند.
• جابجایی سلول آندومتری : عروق خونی یا سیستم گردش مایع بافتی (لنفاوی) می تواند سلول های آندومتر را به دیگر قسمت های بدن ببرد.
• اختلال سیستم ایمنی : بروز مشکل در سیستم ایمنی بدن ممکن است باعث شود تا بدن بافت های مشابه آندومتری که در خارج رحم رشد می کنند را تشخیص نداده و از بین نبرند.

انجام جراحی های ناحیه لگن مانند سزارین می تواند احتمال وقوع اندومتریوز را افزایش دهد

درمان

درمان اندومتریوز معمولا شامل دارو یا جراحی است. روش درمانی که شما و پزشکتان انتخاب می کنید بستگی به شدت علائم دارد و اینکه آیا می خواهید باردار شوید یا خیر.
پزشکان معمولا در ابتدا روش های درمانی با دارو را توصیه می کنند و اگر درمان اولیه موثر نبود، جراحی توصیه می شود.

مسکن ها

پزشک شما ممکن است مسکن های بدون نسخه مانند داروهای ضد غیرالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)، ایبوپروفن، یا ناپروکسن سدیم تجویز کند تا درد گرفتگی های قاعدگی تسکین یابد.

اگر قصد بارداری ندارید ممکن است پزشک هورمون درمانی را با مسکن ها ترکیب کند.

جراحی

اگر مبتلا به اندومتریوز بوده و قصد بارداری دارید، جراحی برای برداشتن زائده های اندومتری همراه با حفظ رحم و تخمدان ها می تواند شانس موفقیت شما را افزایش دهد. اگر درد شدید مرتبط با اندومتریوز دارید، ممکن است جراحی به نفع شما باشد، اما همچنان ممکن است درد اندومتریوز بازگردد.
پزشک شما ممکن است این عمل را بصورت لاپروسکوپیک یا در موارد حاد نادر، از طریق جراحی باز شکمی انجام دهد. حتی اگر اندومتریوز حاد باشد، در بیشتر موارد جراحی بصورت لاپروسکوپی انجام می شود.
در جراحی لاپروسکوپی، جراح شما برای معیانه از طریق شکافی کوچک نزدیک ناف ابزاری وارد شکم کرده (لاپروسکوپ) و بافت اندومتری را از طریق شکاف کوچک دیگری بر می دارد. بعد از جراحی ممکن است پزشک داروهای هورمونی توصیه کند تا درد را بهوبد دهد.

هیسترکتومی از طریق برداشتن تخمدان ها

پیش ‌تر، جراحی برای برداشتن رحم (هیستورکتمی) و تخمدان ها (اوفورکتومی) به عنوان موثرترین روش درمان اندومتریوز حساب می شد. اما متخصصان اندومتریوز دیگر از این روش استفاده نمی کنند و بجای آن بر روی برداشتن بافت های آندومتری تمرکز دارند.

برداشتن تخمدان های شما باعث یائسگی می شود. عدم حضور هورمون هایی که توسط تخمدان ها ساخته می شوند میتواند برای برخی افراد درد اندومتریوز را بهبود دهد، اما اندومتریوز باقی مانده برای برخی دیگر بعد از جراحی علائم ایجاد می کند. همچنین، یائسگی زودهنگام احتمال ایجاد بیماری های قلبی و عروقی، برخی عارضه های متابولیک، و مرگ زودرس را به دنبال دارد.

برداشتن رحم (هیسترورکتمی) در برخی موارد می تواند علائم و نشانه های مرتبط با اندومتریوز مانند خونریزی شدید عادت ماهانه و درد های شدید ناشی از گرفتگی رحم را در افرادی که قصد بارداری ندارند بهبود دهد.

حتی زمانی که تخمدان‌ها برداشته نمی شوند، ممکن است هیسترورکتمی برای سلامت شما عوارض بلند مدت داشته باشد، مخصوصا اگر این  جراحی را قبل از سن 35 سالگی انجام داده باشید.

هورمون درمانی

در برخی موارد مکمل های هورمونی در کاهش یا بهبود درد اندومتریوز موثر هستند. افزایش و کاهش هورمون ها در دوره عادت ماهانه باعث می شوند رشد های آندومتری ضخیم شوند، از بین بروند و خونریزی کنند. داروهای هورمونی ممکن است رشد بافت اندومتری را کاهش دهند و از ایجاد رشد های جدید بافت اندومتری جلوگیری کنند.

هورمون درمانی روشی با تاثیر دائمی برای اندومتریوز نیست. ممکن است بعد از توقف درمان دچار بازگشت علائم شوید.

درمان هایی که برای بهبود اندومتریوز استفاده می شوند شامل موارد زیر است :

• داروهای ضدبارداری هورمونی : قرص های ضد بارداری، برچسب ها، و حلقه گذاری واژن می توانند هورمون هایی را کنترل کنند که هر ماه مسئول ساخت بافت اندومتری هستند. بسیاری از بانوان با استفاده از روش های هورمونی ضدبارداری، خونریزی بسیار کمتر و گاهی بسیار بیشتر را تجربه می کنند. پیش گیری از بارداری با روش های هورمونی -بخصوص آنهایی که چرخه های مداوم دارند، در برخی موارد می توانند درد را کاهش داده و یا کاملا از بین ببرند.
• آگونیست و آنتاگونیست های هورمون آزاد کننده ی گونادوتروپین (Gn-RH) : این داروها تولید هورمون های تحریک کننده ی تخمدان را مسدود کرده و در نتیجه سطح استروژن را کاهش داده و از اتفاق افتادن قاعدگی جلوگیری می کنند. این مساله باعث می شود بافت اندومتر کوچک شود. از آنجایی که این داروها یائسگی مصنوعی ایجاد می کنند، مصرف دوز پایین استروژن یا پروژسترون در کنار اگونیست ها و انتاگونیست ها می تواند عوارض جانبی یائسگی (مثل گرگرفتگی، خشکی واژن، و پوکی استخوان) را کاهش دهند. با قطع مصرف این داروها، دوره های قائدگی و توانایی باروری مجددا باز می گردند.
• پروتئین تراپی : درمان های پروتئینی متنوعی وجود دارند که می توانند دوره های قائدگی و همچنین رشد بافت های اندومتری را کاهش دهند. این روش ها شامل ایمپلنت ضد بارداری (نکسپلانون)، تزریق داروی ضدبارداری (دپو پروورا) یا قرص پروژسترون، و همچنین جایگذاری دستگاه درون زهدانی آی یو دی است و به بهبود علائم اندومتریوز کمک می کنند.
• بازدارنده‌ی اروماتاز : بازدارنده های اروماتاز دسته ای از داروها هستند که میزان استروژن بدن را کاهش می دهند. ممکن است پزشک شما بهره مندی از یک بازدارنده ی اروماتاز را در کنار استفاده از روش های ضدبارداری هورمونی ای پروتئینی توصیه کند تا اندومتریوز درمان شود.

درمان باروری

اندومتریوز می تواند در باروری مشکل ایجاد کند. اگر برای باردار شدن مشکل دارید، پزشک شما ممکن است درمان باروری که توسط متخصص باروری نظارت می شود را توصیه کند. درمان باروری شامل روش هایی متنوع ازتحریک تخمدان برای ایجاد تخمک های بیشتر تا لقاح آزمایشگاهی می شود.