سنگ کیسه صفرا
سنگ کیسه صفرا همان ذخایر مایعات گوارشی هستند که سفت شده و در کیسهی صفرا ایجاد میشوند. کیسهی صفرا عضوی کوچک و گلابی شکلی است که در سمت راست شکم و پشت کبد قرار دارد. کیسهی صفرا مایعی گوارشی به نام مایع صفراوی در خود دارد که به داخل رودهی کوچک ترشح می شود.
این سنگ ها می توانند به اندازهی دانه ی شن یا به بزرگی توپ گلف باشند. برخی از افراد دچار یک سنگ کیسه صفرا می شوند، درحالی که برخی دیگر در یک دوره زمانی دچار چندین سنگ می شوند.
افرادی که به دلیل وجود این سنگ علائمی تجربه می کنند، معمولا درخواست جراحی برای برداشتن این نوع سنگ را دارند. این سنگ ها هیچ نشانه و علائم خاصی ندارند و معمولا نیازمند درمان نیستند.
کیس های این بیماری :
علائم
حالت تهوع و استفراغ از علائم این بیماری است
سنگ های کیسه صفرا ممکن است نشانه یا علائمی نداشته باشند. اگر سنگ وارد یکی از مجاری شده و آن را مسدود کند، علائم و نشانه های آن ممکن است شامل موارد زیر شود :
- دردی شدید در قسمت راست بالای شکم که به سرعت وخیم تر می شود
- درد شدید در قسمت مرکزی شکم و کمی پایین از جناغ که به سرعت وخیم تر می شود
- درد پشت بین تیغه های شانه
- درد کتف راست
- حالت تهوع و استفراغ
درد سنگ کیسه صفرا ممکن است از چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد.
ریسک فاکتور ها
عواملی که می توانند احتمال ایجاد این نوع سنگ را افزایش دهند شامل موارد زیر است :
- جنسیت مونث
- سن بالاتر از 40
- چاقی یا اضافه وزن
- تحرک کم
- بارداری
- رژیم غذایی با چربی زیاد
- رژیم غذایی با کلسترول زیاد
- رژیم غذایی با فیبر کم
- سابقهی خانوادگی سنگ کیسه صفرا
- دیابت
- داشتن برخی از عارضه های خونی مانند لوسمی و کم خونی داسی شکل
- کاهش وزن سریع
- مصرف داروهایی که حاوی استروژن هستند مانند داروهای ضد بارداری خوراکی یا داروهای هورمون درمانی
- ابتلا به بیماری کبدی
زنانی که اضافه وزن دارند بیشتر دچار این عارضه می شوند
علت ابتلا
دلیل ایجاد سنگ های کیسه صفرا نامعلوم است. پزشکان گمان می کنند که ممکن است این سنگها نتیجهی موارد زیر باشند:
- مایع صفراوی حاوی کلسترول بیش از حد است : معمولا مایع صفراوی شامل مواد شیمایی کافی برای حل کردن کلسترول ترشح شده از کبد است. اما اگر کبد شما بیش از حدی که کیسهی صفرا بتواند حل کند کلسترول ترشح کند، این کلسترول اضافه ممکن است تبدیل به کریستال و سپس تبدیل به سنگ شود.
- مایع صفراوی بیش از حد حاوی بیلی روبین است : بیلی روبین یک ماده شیمایی است که در اثر خورد کردن سلول های قرمز خون توسط خود بدن بوجود میآید. برخی از عوامل مانند سیروز، عفونت مجرای صفراوی و برخی از عارضه های خونی باعث می شوند کبد شما بیش از حد بیلی روبین تولید کند. زیادی بیلی روبین در تشکیل سنگ های کیسه صفرا نقش دارد.
- کیسهی صفرا به درستی تخلیه نمی شود : اگر کیسهی صفرا به درستی یا به اندازه کافی تخلیه نشود، ممکن است مایع صفراوی رسوب کرده و منجر به تولید سنگ ها می شود.
انواع مختلف سنگ کیسه صفرا
انواع سنگ های کیسه صفرا که میتوانند در کیسهی صفرا تشکیل شوند شامل موارد زیر هستند :
- سنگ های کلسترولی : این رایجترین نوع سنگ است که معمولا زرد رنگ است. این سنگ ها متشکل از کلتسرول حل نشده اند، اما ممکن است حاوی دیگر مواد نیز باشند.
- سنگ های رنگدانهای کیسه صفرا : این سنگ های سیاه یا قهوه ایی تیره زمانی ایجاد می شوند که مایع صفراوی شما بیش از حد بیلی روبین دارد.
تشخیص
سونوگرافی شکم برای تشخیص سنگ کیسه صفرا
آزمایشات و عمل هایی که برای تشخیص سنگ کیسه صفرا و عوارض آن استفاده می شوند شامل موارد زیر است :
- سونوگرافی شکم : این روش رایج ترین روش برای پیدا کردن نشانه های سنگ کیسه صفرا است. سونوگرافی شکم شامل حرکت یک دستگاه کوچک (پروب) روی ناحیه شکم است. این پروب سیگنال هایی را به یک کامپیوتر میفرستد که تصاویری از ساختارهای شکم شما ایجاد می کند.
- سونوگرافی اندوسکوپیک (EUS) : این روش می تواند در تشخیص سنگ های کوچکتر که ممکن است در سونوگرافی شکمی تشخیص داده نشوند، کمک کند. در این روش پزشک لوله ایی باریک و قابل انعطاف (اندوسکوپ) را از طریق دهان شما وارد دستگاه گوارشی می کند. پروب سونوگرافی کوچک در این لوله امواج صوتی ایجاد کرده و تصاویری دقیق از بافت های پیرامونی تولید می کند.
- دیگر روش های تصویربرداری : دیگر روش های تصویربرداری شامل کوله سیستوگرافی دهانی، روش ایمینودی استیک اسید کبد صفراوی (HIDA)، سی تی اسکن، کلانژیوپانکراتوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRCP) یا کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد آندوسکوپی (ERCP) می شود. سنگی که با ERCP شناسایی شده است را می توان با عمل برداشت.
- آزمایش خون : آزمایش خون ممکن است عفونت، زردی پوست، التهاب پانکراس یا دیگر عوارض ایجاد شده توسط این نوع سنگ را نشان دهد.
درمان
جراحی یکی از راه های درمانی این عارضه است
بیشتر افراد مبتلا به سنگ کیسه صفرا، علائمی نداشته و هیچ وقت نیازی به درمان ندارند. پزشک بر اساس علائم شما و نتایح روش های تشخیصی، تشخیص می دهد که درمان نیاز است یا خیر.
ممکن است پزشک از شما بخواهد در مورد عوارض سنگ مانند وخیم تر شدن درد در قسمت راست بالای شکم خود آگاه باشید تا اگر علائم و نشانه های سنگ در آینده رخ داد، بتوان شما را درمان کرد.
گزینه های درمانی موجود برای سنگ کیسه صفرا شامل موارد زیر است :
- جراحی برای برداشتن کیسهی صفرا (کوله سیستکتومی) : اگر سنگ کیسهی صفرا بصورت مکرر ایجاد می شود، پزشک شما ممکن است جراحی برای برداشتن کیسهی صفرا را توصیه کند. پس از جراحی مایع کیسهی صفرا بجای ذخیره شدن در کیسهی صفرا مستقیما از کبد شما به داخل رودهی کوچک می ریزد.
- دارو برای حل کردن سنگ ها : ممکن است داروهای خوراکی به حل شدن سنگ کمک کنند. اما این روش برای حل سنگ کیسهی صفرا ممکن است ماها یا سالها طول بکشید و با توقف مصرف دارو سنگ های کیسه صفرا احتمالا دوباره ایجاد می شوند.
پیشگیری
شما میتوانید با انجام موارد زیر احتمال دچار شدن به سنگ ها را کاهش دهید :
- وعدهی غذایی خود را حذف نکنید : سعی کنید وعدهی غذایی عادی هر روزه را دنبال کنید. نخوردن یک وعده ی غذایی یا روزه گرفتن می تواند احتمال ایجاد سنگ کیسه صفرا را افزایش دهد.
- به آرامی کاهش وزن داشته باشید : اگر نیاز به کاهش وزن دارید، این کار را به آرامی انجام دهید. کاهش وزن سریع می تواند احتمال ایجاد سنگ را افزایش دهد. سعی کنید هفته ایی بین 0.5 تا 1 کیلوگرم وزن کم کنید.
- غذاهای سرشار از فیبر بخورید : به رژیم غذایی خود غذاهای حاوی فیبر، مانند میوه جات، سبزیجات و غلات اضافه کنید.
- وزنی سالم داشته باشید : چاقی و اضافه وزن می توانند احتمال ایجاد سنگ را افزایش دهند. سعی کنید با کاهش کالری های دریافتی و افزایش فعالیت فیزیکی وزنی سالم داشته باشید. زمانی که به وزنی سالم رسیدید، تلاش کنید با رعایت رژیم غذایی سالم و ادامه فعالیت های فیزیکی، وزنتان را سالم نگه دارید.
- علائم
-
علائم
حالت تهوع و استفراغ از علائم این بیماری است
سنگ های کیسه صفرا ممکن است نشانه یا علائمی نداشته باشند. اگر سنگ وارد یکی از مجاری شده و آن را مسدود کند، علائم و نشانه های آن ممکن است شامل موارد زیر شود :
- دردی شدید در قسمت راست بالای شکم که به سرعت وخیم تر می شود
- درد شدید در قسمت مرکزی شکم و کمی پایین از جناغ که به سرعت وخیم تر می شود
- درد پشت بین تیغه های شانه
- درد کتف راست
- حالت تهوع و استفراغ
درد سنگ کیسه صفرا ممکن است از چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد.
- ریسک فاکتور
-
ریسک فاکتور ها
عواملی که می توانند احتمال ایجاد این نوع سنگ را افزایش دهند شامل موارد زیر است :
- جنسیت مونث
- سن بالاتر از 40
- چاقی یا اضافه وزن
- تحرک کم
- بارداری
- رژیم غذایی با چربی زیاد
- رژیم غذایی با کلسترول زیاد
- رژیم غذایی با فیبر کم
- سابقهی خانوادگی سنگ کیسه صفرا
- دیابت
- داشتن برخی از عارضه های خونی مانند لوسمی و کم خونی داسی شکل
- کاهش وزن سریع
- مصرف داروهایی که حاوی استروژن هستند مانند داروهای ضد بارداری خوراکی یا داروهای هورمون درمانی
- ابتلا به بیماری کبدی
زنانی که اضافه وزن دارند بیشتر دچار این عارضه می شوند
- علت ابتلا
-
علت ابتلا
دلیل ایجاد سنگ های کیسه صفرا نامعلوم است. پزشکان گمان می کنند که ممکن است این سنگها نتیجهی موارد زیر باشند:
- مایع صفراوی حاوی کلسترول بیش از حد است : معمولا مایع صفراوی شامل مواد شیمایی کافی برای حل کردن کلسترول ترشح شده از کبد است. اما اگر کبد شما بیش از حدی که کیسهی صفرا بتواند حل کند کلسترول ترشح کند، این کلسترول اضافه ممکن است تبدیل به کریستال و سپس تبدیل به سنگ شود.
- مایع صفراوی بیش از حد حاوی بیلی روبین است : بیلی روبین یک ماده شیمایی است که در اثر خورد کردن سلول های قرمز خون توسط خود بدن بوجود میآید. برخی از عوامل مانند سیروز، عفونت مجرای صفراوی و برخی از عارضه های خونی باعث می شوند کبد شما بیش از حد بیلی روبین تولید کند. زیادی بیلی روبین در تشکیل سنگ های کیسه صفرا نقش دارد.
- کیسهی صفرا به درستی تخلیه نمی شود : اگر کیسهی صفرا به درستی یا به اندازه کافی تخلیه نشود، ممکن است مایع صفراوی رسوب کرده و منجر به تولید سنگ ها می شود.
انواع مختلف سنگ کیسه صفرا
انواع سنگ های کیسه صفرا که میتوانند در کیسهی صفرا تشکیل شوند شامل موارد زیر هستند :
- سنگ های کلسترولی : این رایجترین نوع سنگ است که معمولا زرد رنگ است. این سنگ ها متشکل از کلتسرول حل نشده اند، اما ممکن است حاوی دیگر مواد نیز باشند.
- سنگ های رنگدانهای کیسه صفرا : این سنگ های سیاه یا قهوه ایی تیره زمانی ایجاد می شوند که مایع صفراوی شما بیش از حد بیلی روبین دارد.
- تشخیص
-
تشخیص
سونوگرافی شکم برای تشخیص سنگ کیسه صفرا
آزمایشات و عمل هایی که برای تشخیص سنگ کیسه صفرا و عوارض آن استفاده می شوند شامل موارد زیر است :
- سونوگرافی شکم : این روش رایج ترین روش برای پیدا کردن نشانه های سنگ کیسه صفرا است. سونوگرافی شکم شامل حرکت یک دستگاه کوچک (پروب) روی ناحیه شکم است. این پروب سیگنال هایی را به یک کامپیوتر میفرستد که تصاویری از ساختارهای شکم شما ایجاد می کند.
- سونوگرافی اندوسکوپیک (EUS) : این روش می تواند در تشخیص سنگ های کوچکتر که ممکن است در سونوگرافی شکمی تشخیص داده نشوند، کمک کند. در این روش پزشک لوله ایی باریک و قابل انعطاف (اندوسکوپ) را از طریق دهان شما وارد دستگاه گوارشی می کند. پروب سونوگرافی کوچک در این لوله امواج صوتی ایجاد کرده و تصاویری دقیق از بافت های پیرامونی تولید می کند.
- دیگر روش های تصویربرداری : دیگر روش های تصویربرداری شامل کوله سیستوگرافی دهانی، روش ایمینودی استیک اسید کبد صفراوی (HIDA)، سی تی اسکن، کلانژیوپانکراتوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRCP) یا کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد آندوسکوپی (ERCP) می شود. سنگی که با ERCP شناسایی شده است را می توان با عمل برداشت.
- آزمایش خون : آزمایش خون ممکن است عفونت، زردی پوست، التهاب پانکراس یا دیگر عوارض ایجاد شده توسط این نوع سنگ را نشان دهد.
- درمان
-
درمان
جراحی یکی از راه های درمانی این عارضه است
بیشتر افراد مبتلا به سنگ کیسه صفرا، علائمی نداشته و هیچ وقت نیازی به درمان ندارند. پزشک بر اساس علائم شما و نتایح روش های تشخیصی، تشخیص می دهد که درمان نیاز است یا خیر.
ممکن است پزشک از شما بخواهد در مورد عوارض سنگ مانند وخیم تر شدن درد در قسمت راست بالای شکم خود آگاه باشید تا اگر علائم و نشانه های سنگ در آینده رخ داد، بتوان شما را درمان کرد.
گزینه های درمانی موجود برای سنگ کیسه صفرا شامل موارد زیر است :
- جراحی برای برداشتن کیسهی صفرا (کوله سیستکتومی) : اگر سنگ کیسهی صفرا بصورت مکرر ایجاد می شود، پزشک شما ممکن است جراحی برای برداشتن کیسهی صفرا را توصیه کند. پس از جراحی مایع کیسهی صفرا بجای ذخیره شدن در کیسهی صفرا مستقیما از کبد شما به داخل رودهی کوچک می ریزد.
- دارو برای حل کردن سنگ ها : ممکن است داروهای خوراکی به حل شدن سنگ کمک کنند. اما این روش برای حل سنگ کیسهی صفرا ممکن است ماها یا سالها طول بکشید و با توقف مصرف دارو سنگ های کیسه صفرا احتمالا دوباره ایجاد می شوند.
- پیشگیری
-
پیشگیری
شما میتوانید با انجام موارد زیر احتمال دچار شدن به سنگ ها را کاهش دهید :
- وعدهی غذایی خود را حذف نکنید : سعی کنید وعدهی غذایی عادی هر روزه را دنبال کنید. نخوردن یک وعده ی غذایی یا روزه گرفتن می تواند احتمال ایجاد سنگ کیسه صفرا را افزایش دهد.
- به آرامی کاهش وزن داشته باشید : اگر نیاز به کاهش وزن دارید، این کار را به آرامی انجام دهید. کاهش وزن سریع می تواند احتمال ایجاد سنگ را افزایش دهد. سعی کنید هفته ایی بین 0.5 تا 1 کیلوگرم وزن کم کنید.
- غذاهای سرشار از فیبر بخورید : به رژیم غذایی خود غذاهای حاوی فیبر، مانند میوه جات، سبزیجات و غلات اضافه کنید.
- وزنی سالم داشته باشید : چاقی و اضافه وزن می توانند احتمال ایجاد سنگ را افزایش دهند. سعی کنید با کاهش کالری های دریافتی و افزایش فعالیت فیزیکی وزنی سالم داشته باشید. زمانی که به وزنی سالم رسیدید، تلاش کنید با رعایت رژیم غذایی سالم و ادامه فعالیت های فیزیکی، وزنتان را سالم نگه دارید.