ذات الریه
ذات الریه عفونتی است که منجر به التهاب کیسه های هوایی در یک یا هر دو ریه می شود. کیسه های هوایی ممکن است پر از مایع یا چرک شوند که منجر به سرفه با خلط یا چرک، تب، لرزش و دشواری در تنفس می شود. تعدادی از ارگانیسم ها که شامل باکتری، ویروس ها و انگل ها می شود می توانند منجر به ذات الریه شوند.
ذات الریه می تواند شدتی ملایم تا مرگبار داشته باشد. این عارضه بیشتر در نوزادان و کودکان جوان، افراد بالای سن 65 سال و افرادی که مشکلات پزشکی یا سیستم ایمنی تضعیف شده دارند خطرناک است.
کیس های این بیماری :
علائم
سرفه و تنگی نفس از علائم این بیماری هستند
علائم و نشانه های ذات الریه می تواند ملایم تا شدید باشد که به چند عامل مانند نوع میکروبی که منجر به عفونت شده است، سن شما و سلامت کلی شما بستگی دارد. علائم نشانه های متوسط معمولا شما به سرماخوردگی یا آنفولانزا است اما بیشتر دوام میاورند.
علائم و نشانه های این بیماری ممکن است شامل موارد زیر شود :
- درد قفسه سینه در زمان تنفس یا سرفه
- پریشانی یا تغییراتی در آگاهی ذهنی (در افراد بالای 65 سال)
- سرفه که منجر به خلط می شود
- خستگی
- تب، عرق کردن و لرزش
- دمای بدن پایین تر از حد معمول (در افراد بالای 65 سال و افرادی که سیستم ایمنی تضعیف شده دارند)
- حالت تهوع، استفراغ یا اسهال
- تنگی نفس
نوزادان تازه به دنیا آمده و نوزدان ممکن است علائم عفونت را بروز ندهند. یا ممکن است استفراغ، تب و سرفه داشته و به نظر خسته و بدون انرژی باشند یا در تنفس یا غذا خوردن دشواری داشته باشند.
ریسک فاکتور ها
ذات الریه می تواند هر کسی را مبتلا کند. اما دو گروه سنی زیر بیشتر دچار آن می شوند :
- کودکان زیر دو سال
- افراد بالای 65 سال
دیگر ریسک فاکتورهای این بیماری شامل :
- بستری بودن : اگر شما در واحد مراقبت های ویژه بیمارستان بستری بودید احتمال ابتلا شما بیشتر است مخصوصا زمانی که از دستگاه های تنفسی استفاده می کنید.
- بیماری مزمن : اگر شما شما مبتلا به آسم، بیماری مزمن انسداد ریوی یا بیماری قلبی هستید احتمال ابتلا به ذات الریه شما بیشتر است.
- سیگار کشیدن : سیگار کشیدن به سیستم ایمنی بدن شما که در برابر باکتری و ویروس هایی که منجر به وقوع این بیماری می شوند دفاع می کند صدمه می زند.
- سیستم ایمنی ضعیف شده یا سرکوب شده : افرادی که دچار ایدز هستند، افرادی که پیوند عضو داشته اند یا شیمی درمانی یا مصرف استروئید برای مدت طولانی داشته اند بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند.
سیگار کشیدن احتمال وقوع این بیماری را افزایش می دهد
علت ابتلا
بسیاری از میکروب ها می توانند منجر به ذات الریه شوند. رایچ ترین نوع این باکتری ها و ویروس ها در هوایی هستند که تنفس می کنیم. بدن شما معمولا از ایجاد عفونت توسط این باکتری ها جلوگیری می کنند. اما در برخی از موارد این میکروب ها می توانند در برابر سیستم ایمنی بدن شما مقابله کنند حتی اگر سلامت کلی شما خوب باشد.
این بیماری توسط نوع باکتری که منجر به عفونت شده و جایی که دجار عفونت شده ایید دسته بندی می شود.
دات الریه فرد به فرد
دات الریه انتقال فرد به فرد رایج ترین نوع این بیماری است. این نوع خارج از بیمارستان یا دیگر محیط های پزشکی رخ می دهد. این نوع می تواند توسط موارد زیر رخ دهد :
- باکتری : رایج ترین باکتری ذات الریه استرپتوکوک پنومونیه است. این نوع ذات الریه می تواند به خودی خود یا بعد از اینکه شما دچار سرماخوردگی یا آنفولانزا شده ایید رخ دهد. این باکتری ممکن است یک قسمت از ریه را دچار کند که به آن ذات الریه لوبار می گیوند.
- ارگانیسم های باکتری مانند : مایکوپلاسما پنومونیه همچنین می تواند منشا این بیماری باشد. این روش معمولا علائمی ملایم تر از دیگر انواع ذات الریه ایجاد می کند. ذات الریه راه رفتنی اسمی غیررسمی ایی است که به این نوع بیماری داده می شود که معمولا به حدی شدیدی نیست که منجر به استراحت تختی شما شود.
- انگل : این نوع از ذات الریه در افراد مبتلا به مشکلات مزمن پزشکی یا سیستم ایمنی تضعیف شده و افرادی که دوز بالای از باکتری ها را استشمام کرده اند رایج تر است. انگلی که منجر به این بیماری می شود را می تواند در خاک یا مدفوع پرندگان یافت که بسته به موقعیت جغرافیایی شما متغیر است.
- ویروس ها که شامل کووید 19 است : برخی از ویروس هایی که منجر به سرماخوردگی و آنفولانزا می شوند می تواند منجر به این بیماری شوند. ویروس ها رایج ترین منشا ذات الریه در کودکان زیر سن 5 سال است. ذات الریه ویروسی معمولا ملایم است. اما در برخی از موارد می تواند بسیار جدی باشد. کووید 19 نیز ممکن است منشا این بیماری باشد که می تواند شدت بالایی داشته باشد.
ذات الریه بیمارستانی
برخی از افراد می توانند هنگام بستری شدن در بیمارستان برای عارضه ایی دیگر دچار این بیماری شوند. ذات الریه بیمارستانی می تواند جدی باشد چراکه باکتری ایی که منجر به وقوع آن می شود در برابر آنتی بیوتیک ها مقاوم است و افرادی که دچار آن می شوند از قبل مریض هستند. افرادی که از دستگاه های تنفسی استفاده می کنند که معمولا در واحد مراقبت های ویژه هستند بیشتر در معرض این نوع از بیماری قرار میگیرند.
ذات الریه مراکز پزشکی
ذات الریه مراکز پزشکی نوعی عفونت باکتریایی است که در افرادی که در مراکز پزشکی یا مراکز پزشکی سرپایی برای مدتی طولانی فرار داشته اند مانند مراکز دیالیز رخ می دهد. مانند ذات الریه بیمارستانی، ذات الریه مراکر پزشکی می تواند توسط باکتری ایی که به آنتی بیوتیک ها مقاوم است رخ دهد.
ذات الریه استنشاقی
ذات الریه استنشاقی زمانی رخ می دهد که شما غذا، نوشیدنی، استفراغ یا بزاق استنشاق می کنید. احتمال این نوع بیماری زمانی که موردی رفلکس حلقی شما را مدخل می کند مانند آسیب مغزی یا مشکلات بلع یا استفاده بیش از اندازه از نوشیدنی های الکی و مواد مخدر بیشتر است.
تشخیص
سی تی اسکن ریه می تواند ذات الریه را تشخیص دهد
پزشک شما تشخیص را با پرسجو در مورد سابقه پزشکی و انجام معاینه فیزیکی آغاز می کند که شامل گوش دادن به ریه های شما توسط گوشی پزشکی برای تست کردن صداهای خس خس غیرعادی است که نشان دهنده ذات الریه است می شود.
اگر به وجود ذات الریه شک شده است، پزشک شما ممکن است آزمایشات زیر را توصیه کند :
- آزمایشات خونی : آزمایشات خونی برای تایید وجود عفونت و تشخیص نوع ارگانیسمی که منجر به عفونت شده است استفاده می شود. با این حال، تشخیص دقیق همیشه قابل انجام نیست.
- رادیولوژی قفسه سینه : این روش به پزشک شما در تشخیص این بیماری کمک کرده و شدت و موقعیت عفونت را نمایش می دهد. با این حال این روش نمی تواند نوع میکروبی که منجر به ذات الریه شده است را نمایش دهد.
- پالس اکسیمتری : این روش سطوح اکسیژن در خون شما را اندازه گیری می کند. ذات الریه می تواند منجر به جلوگیری از حمل اکسیژن کافی از ریه ها به داخل شریان خونی شما شود.
- آزمایش خلط : نمونه ایی از مایع درون ریه های شما (خلط) پس از سرفه ایی عمیق گرفته شده و برای تشخیص منشا دقیق عفونت ارزیابی می شود.
پزشک شما ممکن است آزمایشات دیگری تجویز کند اگر شما بالای سن 65 سال باشید، در بیمارستان بستری هستید یا بیماری یا عارضه پزشکی جدی ایی دارید. این روش های شامل موارد زیر است :
- سی تی اسکن : اگر این بیماری به سرعتی که انتظار داشت بهبود نیابد، پزشک شما ممکن است سی تی اسکن ریه توصیه کند تا تصاویری با جزییات بیشتر از ریه های شما بگیرید.
- کشت مایع پلور : نمونه ایی از مایع توسط سوزنی که بین دنده های شما قرار داده می شود از نایحه پلور گرفته و برای تشخیص نوع عفونت ارزیابی می شود.
درمان
داروهای ضد سرفه در کنترل علائم این بیماری موثر هستند
درمان ذات الریه شامل معالجه عفونت و پیشگیری از عوارض می شود. افرادی که دچار ذات الریه انتقال فرد به فرد شده اند معمول در خانه با داروها درمان می شوند. با اینکه بیشتر علائم در چند روز یا چند هفته بهبود می یابند، احساس خستگی می تواند تا یک ماه یا بیشتر دوام بیاورد.
نوع دقیق درمان به نوع و شدت ذات الریه شما، سن شما و سلامت کلی شما بستگی دارد. گزینه های درمانی شامل موارد زیر است :
- آنتی بیوتیک ها : این داروهای برای درمان نوع باکتریایی این بیماری استفاده می شود. ممکن است تشخیص نوع باکتری ایی که منجر به ذات الریه شما است و انتخاب بهترین آنتی بیوتیک برای درمان آن کمی طول بکشد. اگر علائم شما بهبود نیابد، پزشک ممکن است استفاده از آنتی بیوتیکی متفاوت را توصیه کند.
- دارو ضدسرفه : این داروها ممکن است برای ملایم کردن سرفه برای استراحت کردن شما استفاده شوند. از آنجایی که سرفه منجر به جدا شدن و حرکت مایع از ریه های شما می شود، قطع نکردن کامل آن می تواند موثر باشد. علاوه بر آن تعداد کمی از تحقیقات موثر بودن داروهای ضدسرفه بدون نسخه را در ذات الریه نشان داده اند. اگر شما می خواهید از داروهای ضدسرفه استفاده کنید از دوز پایین تری مصرف کرده تا به استراحت کردن شما کمک کند.
- کاهش دهنده تب و مسکن ها : شما ممکن است این داروها را برای بهبود ناخوشایندی استفاده کنید. این داروها شامل آسپرین، ایبوپروفن و استامینوفن می شود.
پیشگیری
واکسن زدن راه اصلی پیشگیری از این بیماری است
برای کمک به پیشگیری از ذات الریه موارد زیر را انجام دهید :
- واکسن زدن : واکسن ها برای پیشگیری از برخی از انواع ذات الریه و آنفولانزا وجود دارد. با پزشک خود در مورد استفاده از این واکسن ها صحبت کنید. رهنمود های واکسن به مرور زمان تغییر می کنند پس مطمعن شوید تا وضعیت واکسیناسون خود را با پزشک در میان بگزارد حتی اگر قبلا واکسن ذات الریه زده بودید.
- مطمعن شوید که فرزدانتان واکسن زده اند : پزشکان واکسن های متفاوی را برای کودکان زیر 2 سال و برای کودکان بین سنین 2 تا 5 سالگی که بیشتر در معرض ذات الریه قرار دارند توصیه می کنند. کودکانی که مهد کودک میروند نیز باید واکسن بزنند. پزشکان همچنین واکسن آنفولانزا را برای کودکان زیر 6 ماه توصیه می کنند.
- رعایت بهداشت : برای محافظت از خود در برابر عفونت هایی که در برخی از موارد منجر به ذات الریه می شود، دستان خود را به طور منظم شسته و از محلول های ضدعفونی کننده الکلی استفاده کنید.
- سیگار نکشید : سیگار کشیدن به سیستم ایمنی عادی ریه های شما صدمه وارد می کند.
- سیستم ایمنی بدن خود را قوی نگه داشنه باشید : به اندازه کافی استراحت کنید، به طور منظم ورزش کنید و رژیم غذایی سالمی داشته باشد.
- علائم
-
علائم
سرفه و تنگی نفس از علائم این بیماری هستند
علائم و نشانه های ذات الریه می تواند ملایم تا شدید باشد که به چند عامل مانند نوع میکروبی که منجر به عفونت شده است، سن شما و سلامت کلی شما بستگی دارد. علائم نشانه های متوسط معمولا شما به سرماخوردگی یا آنفولانزا است اما بیشتر دوام میاورند.
علائم و نشانه های این بیماری ممکن است شامل موارد زیر شود :
- درد قفسه سینه در زمان تنفس یا سرفه
- پریشانی یا تغییراتی در آگاهی ذهنی (در افراد بالای 65 سال)
- سرفه که منجر به خلط می شود
- خستگی
- تب، عرق کردن و لرزش
- دمای بدن پایین تر از حد معمول (در افراد بالای 65 سال و افرادی که سیستم ایمنی تضعیف شده دارند)
- حالت تهوع، استفراغ یا اسهال
- تنگی نفس
نوزادان تازه به دنیا آمده و نوزدان ممکن است علائم عفونت را بروز ندهند. یا ممکن است استفراغ، تب و سرفه داشته و به نظر خسته و بدون انرژی باشند یا در تنفس یا غذا خوردن دشواری داشته باشند.
- ریسک فاکتور
-
ریسک فاکتور ها
ذات الریه می تواند هر کسی را مبتلا کند. اما دو گروه سنی زیر بیشتر دچار آن می شوند :
- کودکان زیر دو سال
- افراد بالای 65 سال
دیگر ریسک فاکتورهای این بیماری شامل :
- بستری بودن : اگر شما در واحد مراقبت های ویژه بیمارستان بستری بودید احتمال ابتلا شما بیشتر است مخصوصا زمانی که از دستگاه های تنفسی استفاده می کنید.
- بیماری مزمن : اگر شما شما مبتلا به آسم، بیماری مزمن انسداد ریوی یا بیماری قلبی هستید احتمال ابتلا به ذات الریه شما بیشتر است.
- سیگار کشیدن : سیگار کشیدن به سیستم ایمنی بدن شما که در برابر باکتری و ویروس هایی که منجر به وقوع این بیماری می شوند دفاع می کند صدمه می زند.
- سیستم ایمنی ضعیف شده یا سرکوب شده : افرادی که دچار ایدز هستند، افرادی که پیوند عضو داشته اند یا شیمی درمانی یا مصرف استروئید برای مدت طولانی داشته اند بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند.
سیگار کشیدن احتمال وقوع این بیماری را افزایش می دهد
- علت ابتلا
-
علت ابتلا
بسیاری از میکروب ها می توانند منجر به ذات الریه شوند. رایچ ترین نوع این باکتری ها و ویروس ها در هوایی هستند که تنفس می کنیم. بدن شما معمولا از ایجاد عفونت توسط این باکتری ها جلوگیری می کنند. اما در برخی از موارد این میکروب ها می توانند در برابر سیستم ایمنی بدن شما مقابله کنند حتی اگر سلامت کلی شما خوب باشد.
این بیماری توسط نوع باکتری که منجر به عفونت شده و جایی که دجار عفونت شده ایید دسته بندی می شود.
دات الریه فرد به فرد
دات الریه انتقال فرد به فرد رایج ترین نوع این بیماری است. این نوع خارج از بیمارستان یا دیگر محیط های پزشکی رخ می دهد. این نوع می تواند توسط موارد زیر رخ دهد :
- باکتری : رایج ترین باکتری ذات الریه استرپتوکوک پنومونیه است. این نوع ذات الریه می تواند به خودی خود یا بعد از اینکه شما دچار سرماخوردگی یا آنفولانزا شده ایید رخ دهد. این باکتری ممکن است یک قسمت از ریه را دچار کند که به آن ذات الریه لوبار می گیوند.
- ارگانیسم های باکتری مانند : مایکوپلاسما پنومونیه همچنین می تواند منشا این بیماری باشد. این روش معمولا علائمی ملایم تر از دیگر انواع ذات الریه ایجاد می کند. ذات الریه راه رفتنی اسمی غیررسمی ایی است که به این نوع بیماری داده می شود که معمولا به حدی شدیدی نیست که منجر به استراحت تختی شما شود.
- انگل : این نوع از ذات الریه در افراد مبتلا به مشکلات مزمن پزشکی یا سیستم ایمنی تضعیف شده و افرادی که دوز بالای از باکتری ها را استشمام کرده اند رایج تر است. انگلی که منجر به این بیماری می شود را می تواند در خاک یا مدفوع پرندگان یافت که بسته به موقعیت جغرافیایی شما متغیر است.
- ویروس ها که شامل کووید 19 است : برخی از ویروس هایی که منجر به سرماخوردگی و آنفولانزا می شوند می تواند منجر به این بیماری شوند. ویروس ها رایج ترین منشا ذات الریه در کودکان زیر سن 5 سال است. ذات الریه ویروسی معمولا ملایم است. اما در برخی از موارد می تواند بسیار جدی باشد. کووید 19 نیز ممکن است منشا این بیماری باشد که می تواند شدت بالایی داشته باشد.
ذات الریه بیمارستانی
برخی از افراد می توانند هنگام بستری شدن در بیمارستان برای عارضه ایی دیگر دچار این بیماری شوند. ذات الریه بیمارستانی می تواند جدی باشد چراکه باکتری ایی که منجر به وقوع آن می شود در برابر آنتی بیوتیک ها مقاوم است و افرادی که دچار آن می شوند از قبل مریض هستند. افرادی که از دستگاه های تنفسی استفاده می کنند که معمولا در واحد مراقبت های ویژه هستند بیشتر در معرض این نوع از بیماری قرار میگیرند.
ذات الریه مراکز پزشکی
ذات الریه مراکز پزشکی نوعی عفونت باکتریایی است که در افرادی که در مراکز پزشکی یا مراکز پزشکی سرپایی برای مدتی طولانی فرار داشته اند مانند مراکز دیالیز رخ می دهد. مانند ذات الریه بیمارستانی، ذات الریه مراکر پزشکی می تواند توسط باکتری ایی که به آنتی بیوتیک ها مقاوم است رخ دهد.
ذات الریه استنشاقی
ذات الریه استنشاقی زمانی رخ می دهد که شما غذا، نوشیدنی، استفراغ یا بزاق استنشاق می کنید. احتمال این نوع بیماری زمانی که موردی رفلکس حلقی شما را مدخل می کند مانند آسیب مغزی یا مشکلات بلع یا استفاده بیش از اندازه از نوشیدنی های الکی و مواد مخدر بیشتر است.
- تشخیص
-
تشخیص
سی تی اسکن ریه می تواند ذات الریه را تشخیص دهد
پزشک شما تشخیص را با پرسجو در مورد سابقه پزشکی و انجام معاینه فیزیکی آغاز می کند که شامل گوش دادن به ریه های شما توسط گوشی پزشکی برای تست کردن صداهای خس خس غیرعادی است که نشان دهنده ذات الریه است می شود.
اگر به وجود ذات الریه شک شده است، پزشک شما ممکن است آزمایشات زیر را توصیه کند :
- آزمایشات خونی : آزمایشات خونی برای تایید وجود عفونت و تشخیص نوع ارگانیسمی که منجر به عفونت شده است استفاده می شود. با این حال، تشخیص دقیق همیشه قابل انجام نیست.
- رادیولوژی قفسه سینه : این روش به پزشک شما در تشخیص این بیماری کمک کرده و شدت و موقعیت عفونت را نمایش می دهد. با این حال این روش نمی تواند نوع میکروبی که منجر به ذات الریه شده است را نمایش دهد.
- پالس اکسیمتری : این روش سطوح اکسیژن در خون شما را اندازه گیری می کند. ذات الریه می تواند منجر به جلوگیری از حمل اکسیژن کافی از ریه ها به داخل شریان خونی شما شود.
- آزمایش خلط : نمونه ایی از مایع درون ریه های شما (خلط) پس از سرفه ایی عمیق گرفته شده و برای تشخیص منشا دقیق عفونت ارزیابی می شود.
پزشک شما ممکن است آزمایشات دیگری تجویز کند اگر شما بالای سن 65 سال باشید، در بیمارستان بستری هستید یا بیماری یا عارضه پزشکی جدی ایی دارید. این روش های شامل موارد زیر است :
- سی تی اسکن : اگر این بیماری به سرعتی که انتظار داشت بهبود نیابد، پزشک شما ممکن است سی تی اسکن ریه توصیه کند تا تصاویری با جزییات بیشتر از ریه های شما بگیرید.
- کشت مایع پلور : نمونه ایی از مایع توسط سوزنی که بین دنده های شما قرار داده می شود از نایحه پلور گرفته و برای تشخیص نوع عفونت ارزیابی می شود.
- درمان
-
درمان
داروهای ضد سرفه در کنترل علائم این بیماری موثر هستند
درمان ذات الریه شامل معالجه عفونت و پیشگیری از عوارض می شود. افرادی که دچار ذات الریه انتقال فرد به فرد شده اند معمول در خانه با داروها درمان می شوند. با اینکه بیشتر علائم در چند روز یا چند هفته بهبود می یابند، احساس خستگی می تواند تا یک ماه یا بیشتر دوام بیاورد.
نوع دقیق درمان به نوع و شدت ذات الریه شما، سن شما و سلامت کلی شما بستگی دارد. گزینه های درمانی شامل موارد زیر است :
- آنتی بیوتیک ها : این داروهای برای درمان نوع باکتریایی این بیماری استفاده می شود. ممکن است تشخیص نوع باکتری ایی که منجر به ذات الریه شما است و انتخاب بهترین آنتی بیوتیک برای درمان آن کمی طول بکشد. اگر علائم شما بهبود نیابد، پزشک ممکن است استفاده از آنتی بیوتیکی متفاوت را توصیه کند.
- دارو ضدسرفه : این داروها ممکن است برای ملایم کردن سرفه برای استراحت کردن شما استفاده شوند. از آنجایی که سرفه منجر به جدا شدن و حرکت مایع از ریه های شما می شود، قطع نکردن کامل آن می تواند موثر باشد. علاوه بر آن تعداد کمی از تحقیقات موثر بودن داروهای ضدسرفه بدون نسخه را در ذات الریه نشان داده اند. اگر شما می خواهید از داروهای ضدسرفه استفاده کنید از دوز پایین تری مصرف کرده تا به استراحت کردن شما کمک کند.
- کاهش دهنده تب و مسکن ها : شما ممکن است این داروها را برای بهبود ناخوشایندی استفاده کنید. این داروها شامل آسپرین، ایبوپروفن و استامینوفن می شود.
- پیشگیری
-
پیشگیری
واکسن زدن راه اصلی پیشگیری از این بیماری است
برای کمک به پیشگیری از ذات الریه موارد زیر را انجام دهید :
- واکسن زدن : واکسن ها برای پیشگیری از برخی از انواع ذات الریه و آنفولانزا وجود دارد. با پزشک خود در مورد استفاده از این واکسن ها صحبت کنید. رهنمود های واکسن به مرور زمان تغییر می کنند پس مطمعن شوید تا وضعیت واکسیناسون خود را با پزشک در میان بگزارد حتی اگر قبلا واکسن ذات الریه زده بودید.
- مطمعن شوید که فرزدانتان واکسن زده اند : پزشکان واکسن های متفاوی را برای کودکان زیر 2 سال و برای کودکان بین سنین 2 تا 5 سالگی که بیشتر در معرض ذات الریه قرار دارند توصیه می کنند. کودکانی که مهد کودک میروند نیز باید واکسن بزنند. پزشکان همچنین واکسن آنفولانزا را برای کودکان زیر 6 ماه توصیه می کنند.
- رعایت بهداشت : برای محافظت از خود در برابر عفونت هایی که در برخی از موارد منجر به ذات الریه می شود، دستان خود را به طور منظم شسته و از محلول های ضدعفونی کننده الکلی استفاده کنید.
- سیگار نکشید : سیگار کشیدن به سیستم ایمنی عادی ریه های شما صدمه وارد می کند.
- سیستم ایمنی بدن خود را قوی نگه داشنه باشید : به اندازه کافی استراحت کنید، به طور منظم ورزش کنید و رژیم غذایی سالمی داشته باشد.
