بیماری شریان کاروتید
بیماری شریان کاروتید زمانی رخ می دهد که تجمعات چربی (پلاک ها) عروق خون رسان به مغز و سر (آئورت های کاروتید) را مسدود می کنند. این انسداد ها احتمال سکته‌ی مغزی را افزایش می دهند -موردی اورژانسی که زمانی رخ می دهد که رسیدن خون به مغز مختل شده یا به میزان شدیدی کاهش می یابد.
سکته‌ی مغزی اکسیژن رسانی به مغز را قطع می کند و در طول چند دقیقه سلول های مغزی شروع به از بین رفتن می کنند. سکته‌ی مغزی یکی از رایج ترین دلایل مرگ و علت اولیه‌ی معلولیت در جهان است.
بیماری شریان کاروتید روندی آرام دارد. اولین نشانه‌ی این عارضه ممکن است سکته‌ی مغزی یا حمله ایسکمیک گذرا (TIA) باشد. حمله ایسکمی گذرا همان انسداد موقتی شریان خون به مغز است.
درمان بیماری شریان کاروتید معمولا شامل ترکیبی از تغییرات در سبک زندگی، داروها و در برخی موارد جراحی است.
علائم
سردرد های شدید و ناگهانی یکی از علائم این بیماری است
بیماری شریان کاروتید در مراحل اولیه معمولا نشانه یا علائمی ندارد. این عارضه ممکن است تا زمانی که میزان زیادی از خون رسانی به مغز قطع شده و منجر به سکته‌ی مغزی یا حمله‌ی ایسکمیک گذرا می‌شود، تشخیص داده نشود.
علائم و نشانه های حلمه مغزی یا حمله‌ی ایسکمیک گذرا شامل موارد زیر است :
- کرختی یا ضعف ناگهانی در صورت، دستها و پاها، که معمولا در یک طرف بدن رخ می دهد
- مشکل در صحبت کردن یا فهمیدن حرف دیگران که نگهانی رخ می دهد
- مشکل ناگهانی در بینایی یک یا هر دو چشم
- سرگیچه یا از دست دادن تعادل ناگهانی
- سردرد های شدید ناگهانی بدون هیچ دلیل موجه
ریسک فاکتور ها
عواملی که احتمال بیماری شریان کاروتید را افزایش می دهند شامل موارد زیر است :
- فشار خون بالا : فشار اضافه بر روی دیواره های آئورت می تواند منجر به تضعیف آن شده و آنرا بیشتر در معرض آسیب قرار دهد.
- استفاده از تنباکو : نیکوتین می تواند به دیواره‌ی داخلی آئورت آسیب بزند. سیگار کشیدن همچنین ضربان قلب و فشار خون را افزایش می دهد.
- دیابت : دیابت توانایی بدن برای تجزیه‌ی چربی ها را کاهش می دهد که منجر می شود بیمار بیشتر در معرض فشار خون بالا و آترواسکلروز قرار بگیرد.
- میزان بالای چربی خون : میزان بالای کلسترول کم چگالی بنام لیپوپروتئین و میزان بالای تری گلیسیرید -که نوعی چربی خون است، احتمال تجمع پلاک ها را افزایش می دهد.
- سابقه خانوادگی : اگر یکی از بستگان شما مبتلا به آترواسکلروز یا بیماری عروق کرونر شده است احتمال ابتلا به بیماری شریان کاروتید در شما نیز افزایش می یابد.
- سن : عروق بدن با افزایش سن کمتر قابل انعطاف می شوند و بیشتر آسیب پذیر هستند.
- چاقی : وزن اضافه احتمال فشار خون بالا، آترواسکلروز و دیابت را افزایش می دهد.
- آپنه خواب : قطعی های تنفسی در طول شب ممکن است احتمال سکته مغزی را افزایش دهد.
- ورزش نکردن : این کار مکمل بیماری هایی است که به عروق صدمه می زنند از جمله فشار خون بالا، دیابت، و چاقی.
افراد دیابتی بیشتر در خطر ابتلا قرار دارند
علت ابتلا
بیماری شریان کاروتید بخاطر تجمع پلاک ها در آئورت هایی که به مغز خونرسانی می کنند ایجاد می شود. پلاک ها توده هایی از کلسترول، کلسیم، بافت های فیبروزی و دیگر اجرام سلولی هستند که در نواحی آسیب دیده‌ی میکروسکوپی آئورت تجمع می کنند. به این فرایند آترواسکلروز می گویند.
اگر آئورت کاروتید توسط پلاک ها مسدود شود، باریک و سفت می شود. آئورت کاروتید مسدود شده حمل اکسیژن و مواد معدنی به ساختارهای حیاتی مغز که مسئول عملکرد های روزمره‌ی بدن است را به سختی انجام می دهد.
تشخیص
پزشک احتمالا تشخیص را با ارزیابی دقیق سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی آغاز می کند. آزمایشات انجام شده معمولا شامل گوش دادن به صدای خش خش مانند روی آئورت کاروتید گردن است که نشان دهنده‌ی باریک شدن آئورت است. سپس پزشک ممکن است قابلیت های فیزیکی و روانی بیمار مانند قدرت حافظه و تکلم را آزمایش کند.
پس از آن ممکن است پزشک موارد زیر را توصیه کند :
- سونوگرافی : برای ارزیابی جریان خون و فشار بر روی عروق کاروتید.
- سی تی اسکن یا ام آر آی : برای یافتن سرنخ هایی از سکته‌ی مغزی یا دیگر موارد غیرعادی
- سی تی آنژیوگرافی یا ام آر آنژیوگرافی : که تصاویری از جریان خون در آئورت کاروتید ایجاد می کند. به این منظور رنگ کنتراست (ماده حاجب) به داخل شریان خون تزریق می شود و سی تی اسکن و یا ام آر آی تصاویری از گردن و مغز ایجاد می کنند.
سی تی آنژیوگرافی از شریان کاروتید
درمان
جراحی یکی از راه های درمانی بیماری شریان کاروتید است
هدف از درمان بیماری شریان کاروتید پیشگیری از سکته‌ی مغزی است. نوع درمان به وسعت انسداد عروق کاروتید بستگی دارد.
اگر انسداد خفیف تا متوسط باشد، ممکن است پزشک موارد زیر را توصیه کند :
- تغییر سبک زندگی برای کاهش روند آترواسکلروز : توصیه ها ممکن است شامل ترک سیگار، کاهش وزن، رژیم غذایی سالم، کاهش مصرف نمک و ورزش منظم باشد.
- دارو برای کنترل فشار خون یا کاهش کلسترول : همچنین ممکن است پزشک مصرف روزانه آسپرین یا دیگر داروهای رقیق کننده‌ی خون را برای پیشگیری از ایجاد لخته توصیه کند.
اگر انسداد شدید است یا اگر شما دچار حمله‌ی ایسکمیک گذرا یا سکته‌ی مغزی شده اید، ممکن است پزشک برداشتن انسداد از آئورت را توصیه کند. روش‌های موجود شامل موارد زیر می شود :
- اندارترکتومی کاروتید : که رایج ترین روش درمان برای بیماری شریان کاروتید شدید است. پس از ایجاد شکافی در جلوی گردن ، جراح عروق مسدود شده را باز کرده و پلاک ها را بر می دارد. آئورت یا با بخیه یا یک گرافت ترمیم می شود.
- آنژیوپلاستی و استنت گذاری کاروتید : اگر انسداد توسط اندارترکتومی به سختی قابل دسترسی باشد یا اگر بیمار مبتلا به بیماری های دیگری است که جراحی را برایش خطرناک می کند، از این روش استفاده می شود. به بیمار بی‌حسی موضعی داده می شود و بالنی کوچک توسط یک کاتتر در ناحیه‌ی انسداد جایگزاری می شود. این بالن باد می شود تا عروق را گشاد کرده و یک قطعه‌ی تورمانند از جنس سیم (استنت) نصب شود تا از تنگی مجدد عروق جلوگیری کند.
پیشگیری
سبک زندگی سالم راه پیشگیری از این بیماری است
برای پیشگیری یا کاهش سرعت روند بیماری شریان کاروتید، انجام موارد زیر را در نظر بگیرید :
- سیگار نکشید : تنها چند سال بعد از ترک سیگار احتمال ابتلای شما برابر با احتمال ابتلای فرد غیرسیگاری می شود.
- داشتن وزنی سالم : چاق بودن مکمل دیگر عوامل خطر آفرین مانند فشار خون بالا، بیماری قلبی عروقی، دیابت و آپنه خواب است.
- کاهش مصرف کلسترول و چربی : قطع مصرف چربی اشباع شده، ممکن است احتمال تجمع پلاک در آئورت ها را کاهش دهد.
- خوردن انواع میوه جات و سبزی جات : این مواد غذایی حاوی مواد معدنی مانند پتاسیم، فولات و آنتی اکسیدان هستند که ممکن است در برابر حمله‌ی ایسکمیک یا سکته‌ی مغزی موثر باشند.
- کاهش مصرف نمک : نمک (سدیم) زیاد ممکن است فشار خون افرادی که به سدیم حساس هستند را افزایش دهد. متخصصان توصیه می کنند بزرگسالان کمتر از 1500 میلی گرم سدیم در روز مصرف کنند.
- ورزش منظم : ورزش می تواند فشار خون را کاهش داده، میزان کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) یا همان کلسترول مفید را افزایش دهد، و سلامت کلی عروق و قلب را بهبود ببخشد. ورزش همچنین به کاهش وزن، کنترل دیابت و کاهش استرس کمک می کند.
- کاهش مصرف نوشیدنی های الکلی
- کنترل بیماری های مزمن : مدیریت بیماری هایی مانند دیابت و فشار خون بالا به محافظت از عروق کمک می کند.
- علائم
-
علائم
سردرد های شدید و ناگهانی یکی از علائم این بیماری است
بیماری شریان کاروتید در مراحل اولیه معمولا نشانه یا علائمی ندارد. این عارضه ممکن است تا زمانی که میزان زیادی از خون رسانی به مغز قطع شده و منجر به سکته‌ی مغزی یا حمله‌ی ایسکمیک گذرا می‌شود، تشخیص داده نشود.
علائم و نشانه های حلمه مغزی یا حمله‌ی ایسکمیک گذرا شامل موارد زیر است :
- کرختی یا ضعف ناگهانی در صورت، دستها و پاها، که معمولا در یک طرف بدن رخ می دهد
- مشکل در صحبت کردن یا فهمیدن حرف دیگران که نگهانی رخ می دهد
- مشکل ناگهانی در بینایی یک یا هر دو چشم
- سرگیچه یا از دست دادن تعادل ناگهانی
- سردرد های شدید ناگهانی بدون هیچ دلیل موجه
- ریسک فاکتور
-
ریسک فاکتور ها
عواملی که احتمال بیماری شریان کاروتید را افزایش می دهند شامل موارد زیر است :
- فشار خون بالا : فشار اضافه بر روی دیواره های آئورت می تواند منجر به تضعیف آن شده و آنرا بیشتر در معرض آسیب قرار دهد.
- استفاده از تنباکو : نیکوتین می تواند به دیواره‌ی داخلی آئورت آسیب بزند. سیگار کشیدن همچنین ضربان قلب و فشار خون را افزایش می دهد.
- دیابت : دیابت توانایی بدن برای تجزیه‌ی چربی ها را کاهش می دهد که منجر می شود بیمار بیشتر در معرض فشار خون بالا و آترواسکلروز قرار بگیرد.
- میزان بالای چربی خون : میزان بالای کلسترول کم چگالی بنام لیپوپروتئین و میزان بالای تری گلیسیرید -که نوعی چربی خون است، احتمال تجمع پلاک ها را افزایش می دهد.
- سابقه خانوادگی : اگر یکی از بستگان شما مبتلا به آترواسکلروز یا بیماری عروق کرونر شده است احتمال ابتلا به بیماری شریان کاروتید در شما نیز افزایش می یابد.
- سن : عروق بدن با افزایش سن کمتر قابل انعطاف می شوند و بیشتر آسیب پذیر هستند.
- چاقی : وزن اضافه احتمال فشار خون بالا، آترواسکلروز و دیابت را افزایش می دهد.
- آپنه خواب : قطعی های تنفسی در طول شب ممکن است احتمال سکته مغزی را افزایش دهد.
- ورزش نکردن : این کار مکمل بیماری هایی است که به عروق صدمه می زنند از جمله فشار خون بالا، دیابت، و چاقی.
افراد دیابتی بیشتر در خطر ابتلا قرار دارند
- علت ابتلا
-
علت ابتلا
بیماری شریان کاروتید بخاطر تجمع پلاک ها در آئورت هایی که به مغز خونرسانی می کنند ایجاد می شود. پلاک ها توده هایی از کلسترول، کلسیم، بافت های فیبروزی و دیگر اجرام سلولی هستند که در نواحی آسیب دیده‌ی میکروسکوپی آئورت تجمع می کنند. به این فرایند آترواسکلروز می گویند.
اگر آئورت کاروتید توسط پلاک ها مسدود شود، باریک و سفت می شود. آئورت کاروتید مسدود شده حمل اکسیژن و مواد معدنی به ساختارهای حیاتی مغز که مسئول عملکرد های روزمره‌ی بدن است را به سختی انجام می دهد.
- تشخیص
-
تشخیص
پزشک احتمالا تشخیص را با ارزیابی دقیق سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی آغاز می کند. آزمایشات انجام شده معمولا شامل گوش دادن به صدای خش خش مانند روی آئورت کاروتید گردن است که نشان دهنده‌ی باریک شدن آئورت است. سپس پزشک ممکن است قابلیت های فیزیکی و روانی بیمار مانند قدرت حافظه و تکلم را آزمایش کند.
پس از آن ممکن است پزشک موارد زیر را توصیه کند :
- سونوگرافی : برای ارزیابی جریان خون و فشار بر روی عروق کاروتید.
- سی تی اسکن یا ام آر آی : برای یافتن سرنخ هایی از سکته‌ی مغزی یا دیگر موارد غیرعادی
- سی تی آنژیوگرافی یا ام آر آنژیوگرافی : که تصاویری از جریان خون در آئورت کاروتید ایجاد می کند. به این منظور رنگ کنتراست (ماده حاجب) به داخل شریان خون تزریق می شود و سی تی اسکن و یا ام آر آی تصاویری از گردن و مغز ایجاد می کنند.
سی تی آنژیوگرافی از شریان کاروتید
- درمان
-
درمان
جراحی یکی از راه های درمانی بیماری شریان کاروتید است
هدف از درمان بیماری شریان کاروتید پیشگیری از سکته‌ی مغزی است. نوع درمان به وسعت انسداد عروق کاروتید بستگی دارد.
اگر انسداد خفیف تا متوسط باشد، ممکن است پزشک موارد زیر را توصیه کند :
- تغییر سبک زندگی برای کاهش روند آترواسکلروز : توصیه ها ممکن است شامل ترک سیگار، کاهش وزن، رژیم غذایی سالم، کاهش مصرف نمک و ورزش منظم باشد.
- دارو برای کنترل فشار خون یا کاهش کلسترول : همچنین ممکن است پزشک مصرف روزانه آسپرین یا دیگر داروهای رقیق کننده‌ی خون را برای پیشگیری از ایجاد لخته توصیه کند.
اگر انسداد شدید است یا اگر شما دچار حمله‌ی ایسکمیک گذرا یا سکته‌ی مغزی شده اید، ممکن است پزشک برداشتن انسداد از آئورت را توصیه کند. روش‌های موجود شامل موارد زیر می شود :
- اندارترکتومی کاروتید : که رایج ترین روش درمان برای بیماری شریان کاروتید شدید است. پس از ایجاد شکافی در جلوی گردن ، جراح عروق مسدود شده را باز کرده و پلاک ها را بر می دارد. آئورت یا با بخیه یا یک گرافت ترمیم می شود.
- آنژیوپلاستی و استنت گذاری کاروتید : اگر انسداد توسط اندارترکتومی به سختی قابل دسترسی باشد یا اگر بیمار مبتلا به بیماری های دیگری است که جراحی را برایش خطرناک می کند، از این روش استفاده می شود. به بیمار بی‌حسی موضعی داده می شود و بالنی کوچک توسط یک کاتتر در ناحیه‌ی انسداد جایگزاری می شود. این بالن باد می شود تا عروق را گشاد کرده و یک قطعه‌ی تورمانند از جنس سیم (استنت) نصب شود تا از تنگی مجدد عروق جلوگیری کند.
- پیشگیری
-
پیشگیری
سبک زندگی سالم راه پیشگیری از این بیماری است
برای پیشگیری یا کاهش سرعت روند بیماری شریان کاروتید، انجام موارد زیر را در نظر بگیرید :
- سیگار نکشید : تنها چند سال بعد از ترک سیگار احتمال ابتلای شما برابر با احتمال ابتلای فرد غیرسیگاری می شود.
- داشتن وزنی سالم : چاق بودن مکمل دیگر عوامل خطر آفرین مانند فشار خون بالا، بیماری قلبی عروقی، دیابت و آپنه خواب است.
- کاهش مصرف کلسترول و چربی : قطع مصرف چربی اشباع شده، ممکن است احتمال تجمع پلاک در آئورت ها را کاهش دهد.
- خوردن انواع میوه جات و سبزی جات : این مواد غذایی حاوی مواد معدنی مانند پتاسیم، فولات و آنتی اکسیدان هستند که ممکن است در برابر حمله‌ی ایسکمیک یا سکته‌ی مغزی موثر باشند.
- کاهش مصرف نمک : نمک (سدیم) زیاد ممکن است فشار خون افرادی که به سدیم حساس هستند را افزایش دهد. متخصصان توصیه می کنند بزرگسالان کمتر از 1500 میلی گرم سدیم در روز مصرف کنند.
- ورزش منظم : ورزش می تواند فشار خون را کاهش داده، میزان کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) یا همان کلسترول مفید را افزایش دهد، و سلامت کلی عروق و قلب را بهبود ببخشد. ورزش همچنین به کاهش وزن، کنترل دیابت و کاهش استرس کمک می کند.
- کاهش مصرف نوشیدنی های الکلی
- کنترل بیماری های مزمن : مدیریت بیماری هایی مانند دیابت و فشار خون بالا به محافظت از عروق کمک می کند.
